Human Rights Watch прадставілі справаздачу па сакавіцкіх падзеях у Беларусі

У сувязі з мірнымі акцыямі пратэсту ўлады Беларусі ў сакавіку 2017 года адвольна затрымалі па меншай меры 700 чалавек, заявіла Human Rights Watch. Большасць, у тым ліку звыш 100 журналістаў і 60 праваабаронцаў, падвергліся затрыманню ў сувязі з мірнымі акцыямі.

«За адзін дзень затрымалі больш журналістаў, чым за ўвесь мінулы год», — заявіў Human Rights Watch кіраўнік ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў» Андрэй Бастунец, маючы на ​​ўвазе тых, хто асвятляў мітынг 25 сакавіка.

Аднаго журналіста затрымлівалі тройчы на ​​працягу трох дзён; некалькі затрыманых распавялі, што былі збітыя міліцыяй. Адзначаны ціск уладаў на журналістку — аж да пагроз адабраць у яе дзіцяця, калі яна не спыніць пісаць пра пратэсты. Праваабаронца з «Вясны» быў шпіталізаваны з чэрапна-мазгавой траўмай, атрыманай у выніку недазволенага абыходжання з боку міліцыі.

«Улады адкрыта не давалі журналістам і праваабаронцам асвятляць пратэсты, то бок выконваць прафесійныя абавязкі, — кажа даследчыца па Беларусі Human Rights Watch Юлія Гарбунова. — Яны падкрэслена ігнаравалі міжнародныя абавязацельствы Беларусі ў тым, што тычыцца павагі свабоды СМ».

Прыгнёт, збіццё і затрыманні журналістаў

Напярэдадні і падчас пратэстаў у Дзень Волі па меншай меры 107 мясцовых і замежных журналістаў зведалі  затрыманні, збіццё і ўціск  і атрымалі ад уладаў афіцыйныя папярэджанні. Паводле звестак Беларускай асацыяцыі журналістаў, сямёра журналістаў былі збітыя міліцыяй, у трох выпадках у журналістаў пашкоджвалі або знішчалі фота- і відэаапаратуру. Восем журналістаў атрымалі адміністрацыйныя арышты на тэрмін да 15 сутак па такіх артыкулах, як удзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве або хуліганства. Адзін журналіст быў аштрафаваны, некалькі спраў на момант падрыхтоўкі гэтага матэрыялу чакалі разгляду.

26 сакавіка міліцыя таксама затрымлівала журналістаў, якія асвятлялі нешматлікую акцыю на Кастрычніцкай плошчы. У іх ліку быў карэспандэнт тэлеканала «Белсат» Алесь Залеўскі. Супрацоўнікі Дзяржаўтаінспекцыі спынілі машыну, з якой Залеўскі і яго аператар вялі прамы рэпартаж, і загадалі ім выйсці. Амапаўцы, якія пад’ехалі праз некалькі хвілін, заштурхалі абодвух у аўтобус і адвезлі ва УУС Маскоўскага раёна.

Залеўскі распавёў:

— Я бачыў, як следам за намі [у РУУС] пад’ехалі яшчэ два міліцэйскія аўтобусы, напоўненыя людзьмі. Міліцыя паставіла ўсіх тварам да сцяны, ногі шырока ў бакі. Нам давялося так прастаяць тры гадзіны. Варта было каму-небудзь варухнуцца або паспрабаваць павярнуцца — міліцыя яго біла. Яшчэ кулакамі і нагамі білі, калі ім падавалася, што нехта ногі не так шырока расставіў.

Праз тры гадзіны Залеўскага і аператара адпусцілі без абвінавачвання.

Залеўскі быў затрыманы і раней, 24 і 25 сакавіка. 24 сакавіка ён з групай журналістаў французкага тэлеканала France24, украінскага «Нового времени» і «Радыё Свабода» накіраваўся ў офіс Беларускай партыі «Зялёныя», дзе дапамагалі сем’ям людзей, затрыманых у сувязі з пратэстамі супраць «падатку на дармаедства». Супрацоўнікі міліцыі, якія прыбылі туды ж затрымалі журналістаў і адвезлі ва УУС Маскоўскага раёна, дзе ў іх праверылі дакументы, пасля чаго адпусцілі без абвінавачвання. 25 сакавіка двое амапаўцаў забралі Залеўскага па дарозе на мітынг, які ён збіраўся асвятляць. Яго без тлумачэнняў заштурхалі ў мікрааўтобус, у якім знаходзілася яшчэ некалькі чалавек. У машыне ён сказаў амапаўцам, што жыве паблізу, паказаў рэгістрацыю, і яго выпусцілі.

25 сакавіка амапаўцы затрымалі і збілі брытанскага журналіста-фрылансера Філіпа Уорвіка, якога пратрымалі ў пастарунку больш за шэсць гадзін. У Skype-інтэрв’ю Human Rights Watch ён распавёў, што яго закінулі ў міліцэйскі аўтобус, дзе амапавец ударыў яго нагой у сцягно і па галаве. Журналіста адвезлі ў міліцыю, абшукалі, праверылі дакументы. Ён падаў нам пісьмовае апісанне таго, што адбывалася ў міліцыі:

«Мне заламалі рукі за спіну, вельмі балюча, прыпаднялі і кінулі на падлогу, лодыжкі прыціснулі нагамі, а адзін з іх у гэты час каленам мне на хрыбетнік ўстаў. У мяне ад гэтага грудная клетка ў падлогу ўціснулася, пару секунд ні ўдыхнуць, ні выдыхнуць не мог, задыхацца пачаў. Гэта ў іх выклікала даволі вясёлы рогат. Мяне ў кайданках ткнулі тварам у сцяну, штурхялямі мне ногі расставілі і прайшліся па ўсіх кішэнях».

Уорвіка пратрымалі больш за шэсць гадзін, пасля чаго адпусцілі, наколькі можна зразумець — без абвінавачвання; на наступны дзень ён з’ехаў з Беларусі.

Карэспандэнта тэлеканала «Белсат» Кацярыну Андрэеву 25 сакавіка затрымалі разам з асістэнтам, аператарам і яшчэ адным журналістам. Яна распавяла, што аператара Аляксандра Баразенку затрымалі каля 15:00, калі ён здымаў мітынг, але ёй і яе калегам у той момант удалося сысці. Пасля гэтага Андрэева, яе асістэнт і журналіст — яе муж — накіраваліся фатаграфаваць што адбываецца на Кастрычніцкай плошчы, куды ў той дзень былі сцягнутыя браніраваныя машыны, вадамёты і іншая тэхніка. Іх адразу атачылі чацвёра людзей у чорнай форме і ў масках, шэўроны на рукавах былі закрытыя. Андрэева ​​расказала:

«Яны літаральна з‑пад зямлі з’явіліся. Не прадставіўшыся, адразу сталі нас хапаць і штурхаць. Я закрычала, што я журналістка, выцягнула прэс-карту. Адзін узяў яе, скамячыў і кінуў на зямлю: «Гэта фальшыўка». Іншы закрычаў: «Цягні яе! Цягні ў аўтобус!»

Андрэева ​​з калегамі запатрабавалі растлумачыць, ці іх затрымліваюць, аднак адказу не атрымалі. Андрэева ​​сказала, што ёй трэба ў туалет і хутка зайшла ў бліжэйшы грамадскае будынак. Праз некалькі хвілін за ёй рушылі ўслед двое міліцыянтаў, схапілі за рукі і вывалаклі на вуліцу. Супрацоўнік з накаленнікамі ударыў яе каленам у жывот. Калі Андрэеву цягнулі на вуліцу, яна ўбачыла, як яшчэ адзін міліцыянт схапіў яе калегу ззаду за шыю і кінуў яго на зямлю тварам уніз. Праз некалькі хвілінаў іх адпусцілі, не папрасіўшы прабачэння і нічога не тлумачачы.

Аператара Баразенку абвінавацілі ў хуліганстве: па версіі міліцыі, ён нецэнзурна лаяўся і «размахваў рукамі» ў грамадскім месцы. На судзе, дзе прысутнічала Андрэева, адвакат звярнуў увагу суддзі на тое, што Баразенка не мог размахваць рукамі, бо трымаў камеру. Суд пакараў аператара 15 суткамі арышту.

Журналісты таксама зведвалі ціск і пераслед у сувязі з сакавіцкімі акцыямі пратэсту супраць «падатку на дармаедства». 17 сакавіка суд у Гомелі аштрафаваў мясцовую журналістку Ларысу Шчыракову на 180 беларускіх рублёў (прыкладна 80 долараў) за ўдзел у несанкцыянаваным пратэсце, які яна асвятляла для тэлеканала «Белсат». У тэлефонным інтэрв’ю Human Rights Watch яна распавяла, што на наступны дзень міліцыя спыніла яе па дарозе на іншую акцыю — у Мазыры (144 км ад Гомеля). Яе адпусцілі праз восем гадзін.

У той жа дзень аператыўнікі ў цывільным прыйшлі дамоў да бацькоў Шчыраковай і папярэдзілі іх, што ў Ларысы могуць забраць 10-гадовага сына, калі яна ня спыніць рабіць рэпартажы пра пратэсты. 26 сакавіка Шчыракову запрасіў работнік гомельскага аддзела па выхаваўчай і сацыяльнай рабоце, які падчас гутаркі звярнуў увагу на тое, што яна «занадта шмат часу» надае асвятленню пратэстаў і «занадта мала часу» — выхаванню сына, і папярэдзіў, што органы апекі могуць забраць у яе дзіця. «Яны спрабуюць любымі спосабамі націснуць на мяне», — сказала Шчыракова.

12 сакавіка ў Оршы ў 220 км ад Мінска міліцыя затрымала карэспандэнта тэлеканала «Белсат» Кацярыну Андрэеву і карэспандэнта «Радыё Свабода» Галіну Абакунчык, калі яны асвятлялі акцыю пратэсту супраць «падатку на дармаедства». Андрэева ​​расказала Human Rights Watch, што правяла пяць гадзін у адзіночнай камеры ў Аршанскім РАУС без тэлефона і доступу да адваката. Пасля гэтага ў міліцыі на яе склалі пратакол за «ўдзел у дзейнасці незарэгістраванага СМІ» па артыкуле 22.9 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях. Ноч Андрэева ​​правяла ў ізалятары часовага ўтрыманьня без ежы і вады ў халоднай камеры, спаць давялося ў верхняй вопратцы. У 9 раніцы яе адвезлі ў суд, дзе яна ўпершыню сустрэлася з адвакатам — за некалькі хвілін да пачатку слуханняў. Суд аштрафаваў Андрэеву на 540 беларускіх рублёў (287 долараў).

Цалкам справаздачу Human Rights Watch можна прачытаць тут.

Рэпрэсіі супраць журналістаў у Беларусі ў 2017 годзе (Табліца, абнаўляецца)