Загалоўкі ў газетах: хто з чытачамі размаўляе лозунгамі?

Выбраныя друкаваныя выданні з’яўляюцца найбольш папулярнымі ў краіне, маюць найбольшы суткавы ахоп аўдыторыі і самым высокі, у параўнанні з астатнімі газетамі, рэйтынг даверу. (“Медыясфера Беларусі”, ст. 47–48, раздзел “Рейтинг печатных изданий по уровню популярности”).

Аналіз друкаваных медыя за верасень 2015 г. мае некалькі мэтаў. Найперш – даследаваць, якое месца выбарчай тэматыцы надалі друкаваныя СМІ, і выявіць розніцу ў падачы выбарчай інфармацыі дзяржаўнай і незалежнай газетамі. А таксама прааналізаваць – якія тэмы рэдакцыі лічаць найбольш важнымі і актуальнымі.

Вырашэнне гэтых дзвюх даследчых задач дасць магчымасць пабачыць, як на фоне топ-навінаў выглядала выбарчая тэматыка ў дзяржаўнай і недзяржаўнай газеце. Хто пісаў пра выбары больш? Матэрыялы на якую тэматыку перавысілі па колькасці паведамленні пра палітычную кампанію? Якія візуальныя прыёмы выданні выкарыстоўвалі для падачы выбарчай інфармацыі?

Дзеля адказу на гэтыя і іншыя пытанні быў выбраны метад аналізу загалоўкаў на першай паласе друкаваных СМІ. Мы прааналізавалі першыя палосы ўсіх нумароў “КП-Комсомольская правда в Беларуси” і “СБ-Беларусь Сегодня”, якія выйшлі ў верасні 2015 г. Загалоўкі класіфікавалі па тэмах, асобна вылучалі загалоўкі на выбарчую тэматыку.

Чаму менавіта першая паласа? Таму што гэта – стратэгічная прастора для любога друкаванага медыя. Рэдакцыя змяшчае тут найбольш значныя, ключавыя матэрыялы ўсяго нумару альбо анонсы да іх. Першая паласа – гэта твар выдання. Тут лагатып, адмысловыя прыёмы вёрсткі, стылістычныя і візуальныя прыёмы, якія з’яўляюцца візітнай карткай газеты. Даволі часта на першай паласе змяшчаецца не сам артыкул, а толькі загаловак да яго (магчыма, загаловак, фота, і першы абзац альбо некалькі ўводных сказаў), з указаннем старонкі ў глыбіні газеты, дзе размешчаны артыкул цалкам. Выкарыстоўваючы такі прыём, рэдакцыя прадстаўляе аўдыторыі ўсе “цвікі нумара” ў адным месцы. Уражанне ўзмацняе візуальны шэраг першай паласы – шрыфты, фота, магчымасці друку і інш.

Атрымліваецца, што перад намі “экстракт” усяго нумара. Яшчэ да актыўнага чытання газеты ці проста гартання на вока чытача трапляюць тэмы і выявы да самых значных артыкулаў. Таму аналіз першай паласы і змешчанай тэкставай інфармацыі на ёй (загалоўкаў артыкулаў), з’яўляецца:

• Прэзентатыўным з пункту гледжання выяўлення тэматычных акцэнтаў друкаваных медыя,

• Парытэтным, паколькі пад увагу бярэцца роўная плошча аналізу – адна паласа аднолькавага фармату як у дзяржаўным, так і ў незалежным выданні;

• Перспектыўным для аналізу і параўнання, паколькі маюць месца блізкія характарыстыкі выданняў і вылучаныя для аналізу крытэры.

Апісанне выданняў

Каб мець уяўленне пра дызайн і візуальны вобраз першых палосаў абраных выданняў, ніжэй прадстаўленыя фотаздымкі трох нумароў дзяржаўнай і незалежнай газеты, якія выйшлі прыкладна ў аднолькавыя дні ў верасні 2015 г. Выявы таксама даюць уяўленне пра тое, якую ўвагу газеты надаюць выбарчай кампаніі і афіцыйнай інфармацыі.

Навядзіце курсор на фота, каб пабачыць больш інфармацыі:

У цэлым у верасні “СБ-Беларусь Сегодня” выдала на тры нумары больш, чым “КП-Комсомольская правда в Беларуси”.

У табліцы ніжэй змешчаныя ўсе загалоўкі артыкулаў на першых палосах газет “КП-Комсомольская правда в Беларуси” і “СБ-Беларусь Сегодня” у нумарах за верасень 2015 г.

Тэматычная класіфікацыя загалоўкаў

Дзеля адказу на пытанне – якой тэматыцы аддаюць перавагу выбраныя друкаваныя СМІ, вылучаныя загалоўкі былі класіфікаваныя па тэмах.

Артыкулы “СБ-Беларусь Сегодня” у рубрыках “Одним словом”, “Злоба дня”, былі аднесеныя да тэматыкі “Грамадства”, усе артыкулы са згадваннем афіцыйных асобаў і прэзідэнта былі класіфікаваныя як “Афіцыйная хроніка”. Назвы артыкулаў у “КП-Комсомльская правда в Беларуси”, у якіх прысутнічаюць імёны актораў, вядомых асобаў у сферы шоў-бізнэса, тэатра і кіно, былі класіфікаваныя як “Свецкая хроніка” і г.д.

Асобна былі вылучаныя загалоўкі артыкулаў на тэму выбараў, змешчаныя на першых палосах абодвух выданняў. Вылучэнне загалоўкаў у асобную катэгорыю дазволіць параўнаць, колькі ўвагі дзяржаўная і незалежная газета надалі палітычнаму працэсу ў перыяд агітацыі, а таксама – якой з тэмаў выбарчая тэматыка найбольш блізкая (па колькасці змешчаных загалоўкаў на першай паласе газеты).

Такім чынам, класіфікацыя паказвае, што на першай паласе дзяржаўнай газеты «СБ-Беларусь Сегодня» ў верасні больш за ўсё матэрыялаў было на тэму жыцця грамадства, афіцыйнай хронікі, выбараў і спорту. Газета не змясціла на першай паласе загалоўкаў пра здарэнні і крымінал і навінаў са свецкай хронікі.

Загалоўкаў на тэму выбараў на першай паласе “СБ-Беларусь Сегодня” ў верасні было прыкладна столькі ж, колькі афіцыйнай хронікі і спорту: колькасныя паказчыкі загалоўкаў па гэтых тэмах найбольш блізкія.

«КП-Комсомольская правда в Беларуси» на сваёй першай паласе змясціла больш загалоўкаў па тэме «Свецкая хроніка”, «Грамадства», «Здарэнні і крымінал”, «Здароўе». Загалоўкі на выбарчую тэматыку займаюць прыкладна 7–8 месца па колькасці і маюць аднолькавыя паказчыкі з тэматыкай «Культура», «Эканоміка», «Спорт», «Здароўе». Падчас аналізу на першай паласе “КП-Комсомольская правда в Беларуси” не выяўлена загалоўкаў на тэму «Афіцыйная хроніка».

Кантэнт-аналіз загалоўкаў

Маючы сабраныя дадзеныя, нельга не звярнуць увагу на розніцу ў падыходах да загалоўкаў тэкставых матэрыялаў і напаўнення першай паласы дзяржаўнага і незалежнага выданняў.

Звяртае на сябе ўвагу стылістычная розніца ў падачы матэрыялаў. “СБ-Беларусь Сегодня” аддае перавагу загалоўкам-лозунгам:

• Добрым людям всегда рады (№184 за 25.09.2015)

• Работать надо честно (№183, за 24.09.2015)

• Выбираем будущее вместе (№182, за 23.09.2015)

• Спорт, как всегда, праздник (№171, за 8.09.2015) і г.д.

На першай паласе “СБ-Беларусь Сегодня” трапляюцца загалоўкі, якія патрабуюць моўнай і сэнсавай дапрацоўкі. Напрыклад:

• Таланты неограниченных возможностей (№167, за 2.09.2015)

• Власть голосует делом (№181 за 22.09), і інш.

Навошта змяшчаць на першай паласе загалоўкі без простай зразумелай думкі, ці акрэсленага паслання? Магчыма, рэдакцыя дзяржаўнай газеты разлічвае на пазітыўны імпульс, які ў чытача павінна стварыць спалучэнне словаў «власть»-«голосует»-«дело», «талант»-«возможности»- «неограниченный». Пра што б ні быў артыкул пад такой назвай, лагічныя звязкі жывуць самі па сабе і могуць паўплываць на чытача, яго ўспрыманне названых катэгорыяў. Ці правамерна пускаць загаловак у “свабоднае плаванне”, адарванае ад моўных, стылістычных правілаў і нормаў падачы журналісцкіх тэкстаў?

Загаловак – гэта назва артыкула, ён павінен мець строгую адпаведнасць тэксту і складаць з ім адзінае цэлае. Следаванне гэтаму правілу робіць загаловак унікальным, адпаведным і змястоўным. А калі на першай паласе – пераробленыя фразы агульнавядомых выказванняў, якія і так даўно ўжо жывуць сваім жыццём і маюць адпаведныя асацыяцыі (напрыклад, загаловак у “СБ-Беларусь сегодня” “Будем дружить томами” да артыкула пра Дні беларускага пісьменства і друку ў Шчучыне, з’яўляецца пераробкай фразы з “будем дружить домами” з савецкага кінафільма), можна гаварыць, што мае месца альбо непрафесіяналізм, альбо маніпуляцыя з паняткамі з мэтай уздзеяння на чытача.

Яшчэ некалькі прыкладаў загалоўкаў з першай паласы “СБ-Беларусь сегодня” за верасень, 2015:

• Космос в филармонии (№173 за 10.09.2015)

• Хенде хох (№176, 15.09.2015)

• Сады идут в рост (матэрыял пра адкрыццё новых дзіцячых садкоў) (№177, за 16.09.2015)

• Будем дружить томами (№170 за 5.09.2015) і г.д.

 Дадзеныя ў табліцы вышэй сведчаць, што “КП-Комсомольска правда в Беларуси” змяшчае на сваёй першай паласе больш тэкставай інфармацыі, чым “СБ-Беларусь Сегодня”. Загалоўкаў больш, яны сфармуляваныя ў выглядзе змястоўных паведамленняў, праблемных пытанняў ці цытатаў. Гэта значыць, што незалежнае выданне мае адрозны ад дзяржаўнага падыход да напаўнення першай паласы газеты.

Прыклады загалоўкаў на першай паласе “КП-Комсомольска правда в Беларуси” у выглядзе сцверджанняў-паведамленняў:

• Вторая трагедия в минских школах за четыре дня: Врачи советуют детям не перенапрягаться на физкультуре (№170 за 24.09.2015)

• Парковка в центре Минска станет платной, а дворы закроют шлагбаумом (№168 за 22.09. 2015)

• На «Евровидении» белорусы впервые споют на белорусском! №167 за 18.09.2015) і г.д.

Прыклады загалоўкаў-пытанняў:

• Во что обходится учеба студента в Минске родителям из провинции? (№169 23.09

• Могут ли белорусы свободно ездить по Европе, которая закрывает границы? (№168 за 22.09.2015)

• Какие пособия и льготы положены инвалидам в разных странах? (№161 за 9.09.2015)

• Из-за новых правил ввоза импортные товары подорожают? (№159 за 4.09.2015) і г.д.

Загалоўкі, згенераваныя з выкарыстаннем цытатаў, якія газета  часта падмацоўвае фотаздымкам аўтара ці героя цытаты. Напрыклад:

• Одногрупники 12-летнего студента мединститута: Не удивимся, если после первого семестра он станет второкурсником (№159 за 4.09.201)

• Вера Брежнева: Мечтаю о третьем и четвертом ребенке! (№169 за 23.09.2015)

• Таможенный комитет: «Чтобы не было коррупции, молодых сотрудников водим в исправительные учреждения» (№166 за 17.092015)

• Владимир Жириновский оскорбил Ирину Роднину: Фигуристка! Помолчи! (№167 за 18.09.2015)

Разгледжаныя загалоўкі “КП-Комсомольская правда в Беларуси” арыгінальныя, змяшчаюць імёны, месцы, і інш. канкрэтную інфармацыю пра падзею і змест артыкула. Стылістычная палітра загалоўкаў шырокая – ад сцверджанняў і навінаў да парадаў, пытанняў і цытатаў. Фармулёўкі, як правіла, ясныя і празрыстыя. Увогуле, на першай паласе “КП- Комсомольская правда в Беларуси” мала прыметнікаў: для назваў газета выкарыстоўвае ў асноўным дзеясловы і назоўнікі. У параўнанні з “СБ-Беларусь Сегодня” ў загалоўках недзяржаўнага выдання няма сэнсавай незавершанасці і шматзначнасці. Газета ўнікае як вельмі пазітыўных, так і негатыўна афарбаваных фармулёвак. Эмоцыя ў асноўным перадаецца праз цытаты і пры дапамозе сінтаксісу (напрыкл. “Улахович: Что меня выводит из себя в этой кампании? Да всё!”, №172, за 29.09.2015)

Рэдакцыя размаўляе з аўдыторыя адпаведнай для СМІ мовай, імкнецца зацікавіць чытача і выкарыстоўвае дзеля гэтага сумленныя, адкрытыя і агульнапрынятыя ў прафесіі прыёмы. Пры гэтым газета з нумара ў нумар трымаецца пазнавальнага стылю падачы сваіх матэрыялаў.

Высновы

Першая паласа “КП- Комсомольская правда в Беларуси” больш напоўнена зместам, чым першая паласа “СБ-Беларусь Сегодня”. Рэдакцыя недзяржаўнай газеты з большым эфектам выкарыстоўвае друкаваную прастору, змяшчае змястоўныя і напоўненыя загалоўкі, згенераваныя ў рознай стылістыцы. Стылістычная палітра, як набор інструментаў, які выкарыстоўвае рэдакцыя дзеля падачы сваіх матэрыялаў, гаворыць пра разнапланавасць, гнуткасць і імкненне выдання адпавядаць чаканням аўдыторыі.

“СБ- Беларусь Сегодня” размаўляе са сваімі чытачамі мовай лозунгаў і “цісне” на пазітыўныя лагічныя звязкі. Аўтары газеты выкарыстоўваюць словы, фармулёўкі і выразы, якія ўжо замацаваныя ў “народным дыскурсе” і маюць пазітыўную канатацыю, дзеля падачы сваіх матэрыялаў і прасоўвання адмысловых ідэй. Загалоўкі-паведамленні на першай паласе “СБ-Беларусь сегодня” у асноўным тычацца афіцыйнай хронікі, візітаў, прэзідэнта і .гд. Такіх загалоўкаў на першай паласе “СБ-Беларусь сегодня” найбольш. Можна сказаць што рэдакцыя не надае вялікай увагі тэкставаму напаўненню першай паласы газеты. Візуальны аналіз доследнай прасторы сведчыць пра тое, што дадзенае медыя робіць акцэнт на спалучэнне фотаматэрыялаў, прыёмаў вёрсткі і дызайна, якія, у сукупнасці з тэкстам, ствараюць патрэбны эфект.