Забарона TikTok у ЗША: магчымыя сцэнары развіцця падзей

Кангрэс ЗША з дапамогай прынятага законапраектa прымушае кітайскую кампанію ByteDance — уладальніка папулярнай сеткі Tik­Tok — прадаць свае актывы ў краіне. У іншым выпадку папулярная сацсетка будзе заблакавана ў ЗША. Каму гэта выгадна, а хто рызыкуе страціць уплыў і заробкі, разбіралася Інна Цітова для Forbes.

Фота: БАЖ

Чаму TikTok патрабуюць прадаць і хто яго можа купіць 

Драма, якая разгортваецца ўжо некалькі гадоў вакол магчымай забароны ў ЗША папулярнай сярод моладзі платформы Tik­Tok, на мінулым тыдні пачала набіраць новыя абароты. 13 сакавіка палата прадстаўнікоў Кангрэса ЗША прагаласавала за прыняцце законапраекта, які абавязвае кампанію ByteDance, якой належыць Tik­Tok, на працягу шасці месяцаў прадаць амерыканскія актывы прыкладання — у адваротным выпадку Tik­Tok у краіне забароняць. The Wash­ing­ton Post пры гэтым сцвярджае, што продаж амерыканскага падраздзялення ў любым выпадку заняла б у ByteDance больш за шэсць месяцаў, а гэта робіць блакаванне платформы вельмі верагоднай.

У нядзелю, 17 сакавіка, прадстаўнік Рады нацбяспекі Джон Кірбі заклікаў Сенат паспяшацца з прыняццем закона. «Мы хочам аддзялення ад кітайскай кампаніі, таму што нас турбуе бяспека даных, як яна і павінна турбаваць кожнага амерыканца, і тое, што ByteDance і кампартыя Кітая могуць рабіць з інфармацыяй, атрыманай ад амерыканскіх карыстальнікаў прыкладання», — сказаў ён. Кірбі таксама сказаў, што ЗША не зацікаўленыя ў забароне сэрвісу — яны проста хочуць, каб Кітай яго не кантраляваў.

Неспакой амерыканскіх заканадаўцаў Tik­Tok выкліканы дзвюма прычынамі. Па-першае, яны асцерагаюцца, што ў распараджэнні кітайскага ўласніка кампаніі аказваецца занадта шмат даных амерыканскіх грамадзян, некаторыя з якіх, па прызнанні самой кампаніі, захоўваюцца на кітайскіх серверах. Адпаведна, гэтыя даныя могуць апынуцца даступныя кітайскаму ўраду. А па-другое, прадстаўнікі ўлады ў ЗША падазраюць, што Кітай можа выкарыстоўваць папулярную платформу як інструмент прапаганды, уплываючы з яе дапамогай на амерыканскіх грамадзян.

Ужо на наступны дзень пасля таго, як законапраект быў ухвалены ў Палаце прадстаўнікоў, былы міністр фінансаў ЗША Стывен Мнучын, які ўзначальвае інвестфонд Lib­er­ty Strate­gic Cap­i­tal, пачаў збіраць пул інвестараў, якія маглі б выступіць пакупнікамі амерыканскай часткі Tik­Tok. Зацікаўленасць у такой куплі выказалі ў тым ліку былы гендырэктар Activi­sion Bliz­zard Бобі Коцік і кіраўнік Ope­nAI Сэм Альтман.

Аднак сітуацыя ўскладняецца тым, што прадавец пакуль не дэманструе жадання да ўгоды. Сам Tik­Tok актыўна займаўся лабіяваннем супраць прыняцця законапраекта, у тым ліку з дапамогай ролікаў, накіраваных на амерыканскіх карыстальнікаў прыкладання — іх нават заклікалі тэлефанаваць у Кангрэс і прасіць не прымаць законапраект. Гендырэктар кампаніі Шоў Цзы Чу, піша CNBC, даў зразумець, што продаж — гэта не варыянт.

Прадстаўнік кітайскага МЗС Ван Вэньбінь заявіў, што пастанова амерыканскіх заканадаўцаў ілюструе «рабаўніцкую логіку» ЗША ў дачыненні да Tik­Tok, а кітайскія чыноўнікі, як напісаў The Wall Street Jour­nal са спасылкай на дасведчаныя крыніцы, данеслі да кампаніі ByteDance, што ўрад Кітая не дапусціць прымусовага продажу.

Кошт пытання

У ходзе апошняга інвестыцыйнага раўнда ў 2023 годзе ByteDance ацэньвалася ў $220 млрд. Доля Tik­Tok у гэтай суме невядомая, як і яго амерыканскага падраздзялення. Самым каштоўным актывам кампаніі, піша CNBC, з’яўляецца распрацаваны ў Кітаі алгарытм, які эфектыўна падбірае кантэнт для карыстальнікаў, ён жа больш за ўсё трывожыць амерыканскіх заканадаўцаў. Без гэтага алгарытму Tik­Tok не з’яўляецца такім прывабным.

Па даных Finan­cial Times, даходы Tik­Tok ў ЗША ў мінулым годзе склалі $16 млрд, а ў цэлым кампанія зарабіла ў 2023 $120 млрд, што на 40% больш, чым годам раней. Афіцыйна кампанія не выдае свае фінансавыя вынікі, таму газета спасылаецца на неназваныя дасведчаныя крыніцы. Паводле ацэнкі выдання, з улікам мультыплікатараў у галіне кошт амерыканскай часткі Tik­Tok можа скласці блізу $150 млрд.

The Wall Street Jour­nal пры гэтым адзначае, што рост Tik­Tok у ЗША ўжо запавольваецца, і задаецца пытаннем, наколькі гэта выгаднае набыццё. Карыстацкая база кампаніі ў ЗША перастала павялічвацца і стагнуе; на думку апытаных выданнем экспертаў, гэта звязана з тым, што аўдыторыя паступова вырастае з таго тыпу спажывання кантэнту, які некалі забяспечыў стартапу фенаменальны поспех. «Тое пакаленне, якое вырасла з Tik­Tok, ужо пасталела і цяпер гэта сталыя спажыўцы», — сказаў кіраўнік аналітычнай кампаніі Futu­rum Group Дэніэл Ньюман.

Прыхільнікі і праціўнікі прымусовага продажу

Не ўсе падтрымліваюць такія радыкальныя меры, як прымусовы продаж. У Сенаце далі зразумець, што не спяшаюцца з прыняццем закона. Сенатарам трэба будзе напружаны тыдзень: трэба ўзгадніць фінансаванне законапраектаў аб выдатках на войска, нацбяспеку і іншыя значныя артыкулы бюджэту.

Акрамя таго, кандыдат у прэзідэнты ад рэспубліканцаў Дональд Трамп, адміністрацыя якога ў бытнасць яго прэзідэнтам у 2020 годзе ўжо спрабавала забараніць Tik­Tok у ЗША (але не атрымала поспех), у гэты раз нечакана выступіў рэзка супраць блакавання і забароны кітайскай сацсеткі. «Без Tik­Tok у Face­book з’явіцца больш уплыву, а я лічу, што Face­book — гэта ворагі народа», — сказаў ён у інтэрв’ю CNBC. 

Не падтрымала продаж або забарону Tik­Tok і лютая праціўніца Трампа, чалец палаты прадстаўнікоў Александрыя Акасіа-Картэс — яна была адной з нямногіх, хто 13 сакавіка прагаласаваў супраць законапраекта. Супраць прагаласаваў таксама яе калега па дэмакратычнай партыі Ро Кхан, які сказаў, што вырашаць праблему трэба не забаронамі пэўных кампаній, а рэгуляваннем абароны даных у цэлым.

А вось былы амерыканскі дыпламат і прадстаўнік Фонду абароны дэмакратый Крэйг Сінглтан у калонцы для USA Today горача ўхваліў пастанову кангрэсменаў, выказаўшы ўпэўненасць у тым, што кітайскія ўлады сапраўды выкарыстоўваюць Tik­Tok, каб уплываць на амерыканцаў. 

Канал пра бізнес, фінансы, эканоміку і лад жыцця

На думку аналітыкаў, з якімі пагутарыла The Wall Street Jour­nal, у выпадку, калі Tik­Tok у Амерыцы забароняць, кампанія можа падаць у суд у сувязі з парушэннем Першай папраўкі Канстытуцыі ЗША, якая гарантуе свабоду слова. Tik­Tok ўжо аднойчы атрымаў такім чынам перамогу ў судзе, калі яго спрабавалі забараніць у Мантане (штат падаў апеляцыю). Прыхільнікі прымусовага продажу настойваюць, што гэты працэс не мае ніякага дачынення да свабоды слова, а рэгулюе выключна камерцыйную дзейнасць кампаніі.

Ніта Фарахані, аўтар кнігі «Бітва за ваш мозг. Як абараніць права на свабоду думак у эпоху нейратэхналогій», у калонцы для Guardian піша, што хоць мільёны юных амерыканцаў любяць Tik­Tok, гэтая сацсетка выклікае трывожную залежнасць і сапраўды стварае пагрозу нацыянальнай бяспецы. Паводле яе слоў, знакаміты рэкамендацыйны алгарытм Tik­Tok эфектыўна эксплуатуе асаблівасці чалавечай псіхалогіі і душыць самакантроль, стымулюючы кампульсіўныя спажыванне кантэнту.

Супраць законапраекта прадказальна выступілі Амерыканскія ціктокеры, якія на гэтай платформе зарабляюць. «Хоць я разумею заклапочанасць, звязаную з абаронай даных і геапалітычнай напружанасцю, мяне б глыбока расчаравалі змены ў тым, як цяпер функцыянуе гэтая міжнародная платформа, — кажа блогерка Віта Кары з 1 млн падпісчыкаў у Tik­Tok. — Я думаю, што гэта істотна паўплывае на арганічныя прагляды і выбудоўванне супольнасцяў».

Блогеры за межамі ЗША таксама ўстрывожаныя тым, што забарона сацсеткі ў ЗША можа адбіцца на іх кар’ерах. Напрыклад, канадскі блогер Мэт Чэска з 3 млн падпісчыкаў сказаў, што прыкладна 35% праглядаў яго канала, а таксама вялікая частка яго рэкламных кантрактаў прыпадае на ЗША. Акрамя таго, ён асцерагаецца, што блакаванне платформы ў ЗША можа прывесці да глабальных наступстваў і Tik­Tok пачнуць забараняць у іншых краінах, у першую чаргу ў Канадзе. Яго асцярогі цалкам апраўданыя — Канада ўжо пачала расследаванне дзейнасці Tik­Tok на прадмет магчымых пагроз нацыянальнай бяспекі.

Чым гэта можа скончыцца

У многіх краінах, сярод якіх Францыя, Аўстралія і Вялікабрытанія, Нарвегія, Нідэрланды і Эстонія, Tik­Tok забаронена выкарыстоўваць дзяржслужачым на працоўных прыладах. Еўрапарламент настойліва рэкамендаваў сваім супрацоўнікам выдаліць прыкладанне і са сваіх асабістых смартфонаў.

Самай маштабнай забаронай Tik­Tok, якая распаўсюджваецца на ўсю краіну, стала блакіроўка прыкладання ў Індыі ў 2020 годзе. Як піша CNN, хоць 200 млн індыйскіх карыстальнікаў прыкладання былі гэтым засмучаныя, з тых часоў яны знайшлі альтэрнатывы, акрамя таго, гэта стварыла новыя магчымасці для іншых платформаў — гэтым 200 млн трэба было кудысьці перайсці. Амерыканскіх карыстальнікаў Tik­Tok цяпер налічваецца 170 млн. 

«Дэ-юрэ патрабаванне ўладаў ЗША да ByteDance цалкам рэалізуецца — гэта тычыцца і перспектыў прымусовага продажу, і блакавання працы сэрвісу ў гэтай краіне, — кажа партнёр юрыдычнай кампаніі Enter­prise Legal Solu­tions Юрый Федзюкін. — Мне ўяўляецца самым перспектыўным варыянт з вылучэннем часткі бізнесу ByteDance з перадачай часткі правоў у рамках ліцэнзіі на інтэлектуальную ўласнасць, уключаючы праграмны код, брэнд і сродкі індывідуалізацыі для вядзення дзейнасці выключна ў ЗША. Такая структура можа не быць звязаная з мацярынскай кампаніяй нічым, акрамя абавязацельстваў па ліцэнзійных пагадненнях, а сам сэрвіс, якім гэтая структура будзе кіраваць, цалкам можа быць ізаляваны ад глабальнага Tik­Tok, гэта значыць быць лакальным, што з улікам ахопу ў ЗША, другога па сваёй значнасці рынку для ByteDance пасля кітайскага, цалкам дастаткова для забеспячэння высокага ўзроўню прыбытковасці. З улікам таго, што памер ліцэнзійных плацяжоў праваўладальніку за выкарыстанне кода і тэхнічных рашэнняў можа быць калі заўгодна вялікі, я думаю, гэта цалкам можа дазволіць ByteDance атрымліваць адчувальную прыбытак ад амерыканскага рынку, нават не прысутнічаючы на ім».

На думку генеральнага дырэктара dig­i­tal-агенцтва па маркетынгу ў Кітаі Asia Pacif­ic Андрэя Мажаева, патэнцыйны забарона Tik­Tok стане балючым ударам для амерыканскіх карыстальнікаў і бізнесу. Сёння, паводле ацэнак Tik­Tok, каля 5 млн кампаній выкарыстоўваюць медыяплатформу для продажаў і маркетынгу — і для большай часткі бізнесу гэта адзіны канал для працы з кліентамі.

Акрамя таго, кажа Мажаеў, пераважная колькасць самых вядомых інфлюенсераў у свеце грунтуецца менавіта ў ЗША і выкарыстоўвае Tik­Tok як адзін з асноўных каналаў манетызацыі кантэнту і продажу рэкламы. Забарона можа ўдарыць і па іх.