«Я пакутваў ад таго, што мне ціснуць боты, пакуль не пабачыў чалавека без ног…»

Свае праблемы заўсёды падаюцца больш сур’ёзнымі і глыбокімі, але толькі да таго часу, пакуль вы са здзіўленнем не даведаецеся, што роўна з такімі ж праблемамі сутыкаецца нехта іншы. А калі іх дзесяткі? Сотні? Тысячы? Атрымліваецца цэлае войска! І тут ужо няма чаго скардзіцца і наракаць — маючы гэткую сілу, можна змяніць свет да лепшага…

Колькі дзён таму вярнулася з вялікай журналісцкай «тусоўкі». Больш за 600 калегаў з усіх куткоў свету распавядалі адзін аднаму і ўсім разам пра свае праблемы і пакуты. Пра тое, як чакаюць дапамогі, салідарнасці, падтрымкі… Глядзела на ўсё гэта і не магла пазбыцца думкі: «Няўжо ім больш за ўсіх трэба?»

Навошта абараняць тую свабоду слова, якая, можа, не з’яўляецца каштоўнасцю для грамадства, у якім ты жывеш? Навошта рызыкаваць і кідацца пад кулі, калі ведаеш сумную статыстыку забойстваў журналістаў у тваёй краіне?..

Вось калі, да прыкладу, дзяржава забароніць урачам дапамагаць людзям, грамадства, безумоўна, абурыцца. Калі заўтра настаўнікам не дадуць вучыць дзетак, люд паспаліты будзе пратэставаць. А што з журналістыкай? Хто абароніць яе?

Выклікі перад сённяшнімі прафесіяналамі «пяра і мікрафона» стаяць нежартоўныя: усё больш знікае мяжа паміж імі, прафесіяналамі, і аматарамі (блогерамі, «твітэрыянцамі» і іншымі, хто называе сябе грамадзянскімі журналістамі), цісне бізнэс, па-ранейшаму востра жадаюць кіраваць медыямі палітыкі. Дадайце сюды масавыя звальненні, судовы пераслед і забойствы нашых калег — і карціна атрымаецца зусім бязрадасная.

Між тым, на думку Генеральнага сакратара Міжнароднай федэрацыі журналістаў Эйдана Уайта, вольная журналістыка — гарант дэмакратычнай дзяржавы. «Нельга казаць пра дэмакратыю ў дзяржаве, дзе няма вольных журналістаў», — адзначыў спадар Уайт падчас Сусветнага Кангрэсу МФЖ, які адбыўся напрыканцы траўня ў Іспаніі.

Дык як жа ж бараніцца журналістам? Гэта толькі ў дэмакратычнай дзяржаве мікрафон і асадка — сапраўдная «зброя», а сродкі масавай інфармацыі — сапраўдная «чацвёртая улада». Вунь у Германіі журналісты так раскрытыкавалі дзейнасць прэзідэнта краіны, што той вымушаны быў сысці ў адстаўку. Але гэта магчыма там, дзе існуюць вольныя медыя, дзе яны маюць вагу ў грамадстве, дзе да іх прыслухоўваюцца і нават трохі баяцца.

Калі гэтага няма, застаецца спадзявацца на салідарнасць калег. Бадай што адзіную зброю, якую маюць журналісты з краінаў «трэцяга» і нават «другога» свету. Тыя кампаніі, якія ўжо зладзіў МФЖ (штогадовая — Stand
up for Jour­nal­ism, ці сёлетняя — у абарону іранскіх журналістаў), — яскравы прыклад таго, як журналіцская супольнасць адгукаецца на праблемы калегаў. Бо ўсе мы добра разумеем — калі хоць аднойчы даць сябе запалохаць, дазволіць уладам ці іншым сілам намі кіраваць, можна згубіць самае каштоўнае — прафесію.

Вось і атрымліваецца: баронім сабе — баронім прафесію — баронім дэмакратыю. У гэтай барацьбе гінуць нашы калегі, для якіх свабода слова і меркаванняў — галоўная каштоўнасць. Гінуць паўсюль — у Іраку, Мексіцы, на Філіпінах, у Палестыне і Ізраілі, Расіі і Кітаі… Людзі з розным колерам скуры, людзі з рознымі багамі ў сэрцы, але з адным на ўсіх памкненнем — сумленна рабіць сваю рэпарцёрскую справу, каб змяніць гэты свет да лепшага.

І няхай ацаніць іх мужнасць і сілу духу сёння могуць толькі іх калегі. Няхай у тых «гарачых кропках», дзе яны знаходзяць свой апошні прытулак, іх смерці — адзіныя з мноства… Час зменіцца, а памяць застанецца, і рана ці позна людзі зразумеюць, якой цаной яны даведваліся праўду…

Нам жа застаецца працягваць гэтае змаганне за права быць журналістамі, права займацца журналістыкай, права быць свабоднымі і жыць у вольным свеце. Змагацца не толькі з асабістымі праблемамі, але і з праблемамі калегаў, якога б колеру ні была іх скура, які б бог ні жыў у іх сэрцы. Быць салідарнымі…

Зразумела, свая кашуля заўсёды бліжэй да цела, але для журналістаў не існуе (не павінна існаваць) межаў. Мы — адзіная бязмежная супольнасць, калі жадаеце — адно войска (як зазначыў падчас канферэнцыі ў Іспаніі калега са Злучаных Штатаў).

Зразумеем гэта — будзем часткай вялікай супольнасці, не — застанемся за сваімі беларускімі «кратамі» і безнадзейна адстанем ад іншых…