«Я б быў добрым ідэолагам, але нядоўга». Шчырая гутарка з блогерам Андрэем Павуком

«Калі Майбах народны, дайце хоць паглядзець»

«Наша Ніва»: Чаму вырашыў тэлефанаваць чыноўнікам, вайскоўцам?

Андрэй Павук: Мы і раней, калі ў Акцябрскім жылі, прымушалі чыноўнікаў выходзіць у людзі, рабілі іх працу публічнай. Бо іхняя задача — хавацца. 

Пасля таго, як мы эмігрыравалі, мы згубілі непасрэдны доступ да інфармацыі і засталіся толькі прамыя лініі. Спачатку званілі толькі ў свой раён, а потым зразумелі, што ёсць жа і іншыя чыноўнікі. 

Многія лічаць, што я пранкер. Але гэта выдаткі працы. Калі чыноўнік вядзе сябе нармалёва, дае адэкватную інфармацыю, тады ты не забаўляешся з гэтага. А калі ён уключае дурня, то адбываюцца, як яны называюць, правакацыі. Для іх адказаць на пытанне, ці любяць яны Лукашэнку, вельмі складана.

«НН»: А дзе былі нармальныя чыноўнікі?

АП: Быў адэкватны чыноўнік у Камітэце дзяржаўнай маёмасці, у якога я пытаў пра аўтапарк Лукашэнкі.

Кажу яму: «Калі Майбах дзяржаўны, ці магу я пакатацца на ім? Калі народны, дайце хоць паглядзець».

Ён, відаць, сам са здзіўленнем для сябе адкрыў, што, калі маёмасць дзяржаўная, народ мае на яе права.

«НН»: Хто цябе здзівіў?

АП: Гарадзенская пракуратура: там цётачка адказала, што ў нас можна быць апазіцыянерам, старалася выглядаць прыстойна. А Генадзь Казакевіч (намеснік міністра ўнутраных спраў. — «НН») затушаваўся.

А так нічога не здзіўляе. Гэтыя сацыяльныя інструменты сапсаваныя. Чыноўнікі — проста робаты, падпарадкоўваюцца палітычнай волі мацнейшага. Яны не маюць сваёй думкі, адказваюць прапагандысцкімі клішэ. Калі не ведаюць, што адказваць, самі запытваюцца: «А вы як думаеце?»

«НН»: Ты казаў, што ў Міністэрствах таксама глядзяць твае прамыя лініі.

АП: Так, Невера (намеснік старшыні Гродзенскага аблвыканкама. — «НН») мне падчас званка казаў: «Я гляджу, у вас тут жывы эфір ідзе». Але ён смелы, адказваў на пытанні. Сілавікі глядзяць. Я калі тэлефанаваў, яны згадвалі некаторыя перадачы.

Гэта не проста забава. Гэта інфармацыя, якая ляжа ў архіў наступных судовых працэсаў.

«НН»: Калі чыноўнікі кідаюць трубку, гэта нядзіўна. Але чаму некаторыя гутараць з табой, ведаючы, хто ты?

АП: Напэўна, самалюбства чыноўніцкае: «Вось я на пасадзе 10 гадоў, каму ні скажу, усе мяне слухаюцца. І табе, Павук, дакажам зараз».

Яны не бачаць фактаў катаванняў, забойстваў, захопу ўлады. Рэжым да гэтай грамадзянскай вайны дзесяцігоддзямі рыхтаваўся, а грамадства — не. І яно не хоча ніякай вайны.

«Дзякуй богу, што інтэрнэт з’явіўся — знайшоў сябе»

«НН»: Што такое беларуская правінцыя?

АП: Гэта бязвыхаднасць, разваленыя калгасы, затурканыя людзі. Менавіта пра Акцябрскі — гэта дэпрэсуха і безнадзейнасць. 

«НН»: Як ты не спіўся тады?

АП: Я не спіўся, таму што ў мяне няма кайфу, калі я п’яны. Я стрэс вялікі адчуваю, калі свой арганізм не магу кантраляваць. Па маладосці нешта спрабаваў, але гэта мне ніяк не спадабалася. Ты губляеш час у нікуды. Якая карысць ад таго, каб піць? У мяне настрою ад алкаголю не з’яўляецца.

«НН»: Проста ў вёсках, райцэнтрах праз гэтую шэрасць даволі шмат хто выбірае варыянт спіцца.

АП: Гэта дзяржаўная палітыка такая. Яны прапаноўваюць: співайцеся і прымайце рэчаіснасць, якой яна ёсць.

«НН»: Як цябе занесла ў дом дзіцячай творчасці?

АП: Я працаваў у лясгасе станочнікам, таму што дагэтуль вучыўся ў гомельскім тэхнікуме на спецыяльнасці «тэхналогія і дызайн мэблі». А паступаў я ў медыцынскі — хоць куды ішоў, каб у армію не трапіць. Не паступіў. Праз дарогу быў тэхнікум. Я мог маляваць, таму падаў дакументы туды. Таму і выйшаў з мяне такі спецыяліст — нічога не ўмею. Мяне гэтыя драўляшкі ніколі не цікавалі. 

Размеркавання пасля вучобы не было, я паехаў назад у Акцябрскі. Там пайшоў у лясгас, думаў, якім майстрам буду. Не, паставілі станочнікамі. Усё, што я рабіў паўтара года, — перакладаў тарную дошчачку. 

Калі я працаваў з мужыкамі, гэта натхніла мяне на тое, каб жыццё нізоў, бытавуху паказваць. Гэта вельмі цікава. Я тады стварыў у «Аднакласніках» суполку і нейкія пасквілі пісаў. Людзям гэта падабалася. У мяне стыль — даносіць інфармацыю праз правакацыю, сарказм. Чыноўнікі асабліва балюча гэта ўспрымалі. Я тады падумаў: вось, будзеце лічыцца з адзіным блогерам на раён.

Пасля лясгаса пайшоў у дом дзіцячай творчасці, таму што ўжо надакучыла. Суседка папрасіла мяне ўладкаваць. Я быў кіраўніком гуртка жывапісу.

Дзякуй богу, што інтэрнэт з’явіўся — знайшоў сябе. А так праўда, што толькі співацца застаецца. У мяне дзве адукацыі, і ніводная не спатрэбілася.

«НН»: Другая адукацыя — гэта што?

АП: БДУ, біяэколаг і настаўнік біялогіі. Тады быў такі час, што я сумаваў, што ў мяне няма вышэйшай адукацыі. 

«З Масквы званілі: «У вас ёсць аэрадром? Мы зараз прыляцім»

«НН»: Кліп «Я из деревни», які парваў інтэрнэт, — як ён з’явіўся?

АП: У доме творчасці ты працуеш у межах цэнзуры і ідэалогіі. Там заўсёды праходзяць нейкія конкурсы. Дні аб’яднання Беларусі і Расіі, яшчэ штосьці… Калі я працаваў кіраўніком мастацкага гуртка, я за дзяцей маляваў і адсылаў працы. Я ўвогуле не хацеў з дзецьмі працаваць, гэта такая адказнасць: ты павінен іх навучыць нечаму, бацькі глядзяць на цябе як на аўтарытэтнага чалавека.

І адзін раз праходзіў конкурс для падлеткаў «Я лідар». Там трэба было паказаць нейкага лідара думак. Я ўжо на той час быў добры работнік, у тым плане, што ўсё па мультымедыя мог. Там цёткі нічога не ўмелі, а ты ўжо ў фоташопе навучыўся калажы рабіць, маеш лічбавую камеру, на храмакей здымаеш — залаты чалавек! Толькі што непаслухмяны.

Я прынёс верш. «Бесплатно подгузники и распашонку тому, кто родил два и больше ребенка», — нешта такое накідаў. «Ну не, гэта несур’ёзна», — кажуць у доме творчасці. Я прапаную: дзеці цяпер любяць рэп, таму, калі хочаце завалодаць іх увагай, трэба штосьці ў гэтым стылі зрабіць. І пад рэп запіхаць ім у мазгі патрэбную інфармацыю.

Была тактыка паказаць, што лідары — гэта піянеры. Знайшлі паслухмяную дзяўчынку, якая зробіць усё, што скажуць дарослыя. А ў мяне ў той вечар узніклі ў галаве радкі: «Я активистка БРПО, что будет с отчизной мне не все равно». Пайшоў з гэтым спаць. На раніцу цёткі кажуць: «Давай далей, пра вёску, лядовы палац». А табе цікава, што ты ў гэтыя словы можаш крамолу ўкласці.

Было складана іх пераканаць, што «Жить стало легче і веселей» варта паставіць. «Недзе гэта было», — казалі яны пра гэты сталінскі кліч.

Напісалі, я скачаў мінусоўку бясплатную. Паклікалі гэту дзяўчынку. І на этапе запісу так разышліся. Я ёй: давай «Я из деревни» скажы, «Даёш стабильность». Вынікам цёткі былі задаволены: «Клас, праз два тыдні на конкурсе ў Мазыры пакажам».

«НН»: І ніхто з іх не зразумеў, што гэта сцёб?

АП: Ну так. А што тут такога? Там ні да чаго не прыдзярэшся. Яны ж гэтай ідэалогіяй кармілі ўсіх. Я, напэўна, больш не пераплюну гэты поспех.

Пасля, калі выстраліла, яны збіралі нейкую ледзь не пры прэзідэнце нараду, вырашалі, што рабіць. Ніхто не ведаў, як на гэта рэагаваць. Нібыта ўсё так, як па тэлевізары кажуць, але смешна і бязглузда.

Яны вырашылі, што трэба абараняць гэта. Зрабілі яшчэ некалькі дурацкіх кліпаў, нібыта гэта дзеці нафантазіравалі.

Скандал, а я лікую. Ідэалагічная дыверсія ўдалася.

Я ж гэты ролік на сваім канале спачатку апублікаваў. Прыходжу ў адзін з дзён у дом творчасці, там усе з круглымі вачыма сядзяць: «Нам тэлефануюць з усіх структур». З НТВ з Масквы званілі: «У вас ёсць аэрадром? Мы зараз прыляцім».

Кажуць мне: «Выдаляй ролік». Я пабаяўся, выдаліў на ўсякі выпадак. 

«НН»: А што за гісторыя, калі табе не дазволілі прызнацца ў каханні на плошчы горада?

АП: Калі я стаў ІП, мяне пачалі душыць. Я фота на дакументы рабіў, сацыяльна значная паслуга для раёна, арандаваў пакой, і мяне адтуль выціснулі. Стаў прымаць кліентаў у сваёй кватэры. Гэта было нязручна: кліентаў стала меней, а потым я ўвогуле закрыўся. У мяне не было працы, а быў ужо дзіцёнак. 

У жніўні 2017-га праходзіла педагагічная канферэнцыя ў горадзе, і я выйшаў з плакатам «Вазьміце Павука на працу». Мне далі штраф за пікетаванне.

І пасля гэтага я стаў пісаць запыты, каб правесці масавае мерапрыемства па прызнанні ў каханні да жонкі. Паглядзець, як рэагаваць будуць. У выканкаме адказалі, што няма нарматываў, якія рэгулююць гэта масавае мерапрыемства. Я выйшаў на плошчу і прызнаўся ў каханні. Мяне за гэта не пакаралі. Дык у чым тады розніца? І тое, і тое было без дазволу райвыканкама.

Потым у Гомель пісаў. Там таксама сказалі, што не рэгламентуецца. Пасля пісаў у Мінск — там не дазволілі на Кастрычніцкай плошчы стаяць. Сказалі, што ёсць іншыя месцы для пікетавання. Я яшчэ судзіўся з імі, прайграў, канечне. Але пайшоў усё адно прызнаўся ў каханні на Кастрычніцкай плошчы. Мне за гэта нічога не было.

Ніхто не ўхапіўся за гэты кейс. Так жа можна было выйсці тысячы чалавек, майкі БРСМ, а ўсё змагары. Ну і што ты будзеш з імі рабіць, дубасіць? Цяпер гэта, канечне, не працуе, а раней улады твар стараліся трымаць. Я тады яшчэ ў АГП быў, прапаноўваў Лябедзьку. Ніхто не захацеў — усе сур’ёзныя палітыкі. 

«З акцябрскага ІЧУ калісьці збеглі злачынцы, таму цяпер затрыманых возяць у Калінкавічы»

«НН»: Перад мінулымі выбарамі цябе затрымлівалі. За што?

АП: Жонка была назіральніцай, і я здымаў, як яна зачытвала камісіі прэтэнзію. Склалі пратакол за хуліганства. Мяне з 7 жніўня пасадзілі ў Калінкавічы на 15 сутак, але прасядзеў я 10, выпускаць сталі ўсіх.

«НН»: А ў Акцябрскім няма ІЧУ?

АП: Было, але адтуль калісьці збеглі злачынцы, і цяпер затрыманых возяць у Калінкавічы. А тады ў Калінкавічах еўрарамонт месяц як правялі, і мяне прывезлі ў амаль утульную хатку. Праўда, стала не было і не выводзілі гуляць. У прынцыпе з камфортам час правёў. Ніхто мяне не чапаў.

«НН»: Наколькі памятаю, ты потым паляцеў у адпачынак і вырашыў не вяртацца.

АП: Так. Выйшаў я з ІЧУ, сястра жонкі раздабыла гарачыя пуцёўкі ў Егіпет. Я не хацеў ехаць, але цешча ўсё адпраўляла, упёртай аказалася. Я паспеў яшчэ на ябацінскі мітынг схадзіць паздымаць — было стрэсова сярод іх знаходзіцца, чалавек 600 сагналі.

На адпачынку мы ўжо даведаліся, што нас пачалі цкаваць. Стварылі ў сацыяльных сетках суполкі «Антыпавукі». Я са Стрыжаком пракансультаваўся, той сказаў, лепш не вяртацца.

«НН»: У Вільню, атрымліваецца, прыехаў толькі з плаўкамі?

АП: З летнім адзеннем і прыладамі для купання. А потым ужо рэчы прывезлі падпісчыкі. Але мы думалі, што вернемся ў 2021 годзе, пераможам. Цяпер ужо не мару амаль і не хачу ў Беларусь, пакуль там Лукашэнка. І калі яго не будзе, там можа быць расійскі стаўленік.

«НН»: На пазітыўны сцэнар ты не спадзяешся?

АП: Пазітыўны сцэнар будзе, калі людзі стануць масава гэтаму супраціўляцца. Гэта акупацыйная ўлада, і тут трэба як на вайне. Ці гатовы мы гінуць за новую ўладу, якая будзе, можа, і не лепш за гэтую? Беларусы не гатовы.

«Калі ажаніўся, перастаў верыць, што ёсць шчаслівыя сем’і»

«НН»: У ютубе ты такі балака. А па-за ютубам?

АП: Насамрэч я цяпер дэпрэсіўны, мінорны чалавек. Багата стрэсу адчуваю. Пасля кавіду яшчэ спіна стала балець. Карацей, нявесела мне.

«НН»: Ты ў разводзе?

АП: Так.

«НН»: Проста ты Волю называеш жонкай.

АП: Першай (усміхаецца). Мы па-сапраўднаму развяліся, але багата хто падумаў, што гэта дзеля юрыдычных тонкасцяў. Разлад у нас сямейны, ёсць такое. Мы ўвогуле жылі асобна ў Беларусі. Цяпер такое не можам сабе дазволіць, жывём і працуем разам.

«НН»: Як удаецца захоўваць прыяцельскія стасункі?

АП: Жыццё сямейнае паказала, што лепш сябраваць, чым сварыцца, таму што дзеці ў нас ёсць. Гэта кампраміс такі. Я ўвогуле калі ажаніўся, перастаў верыць, што ёсць шчаслівыя сем’і.

Я пражыў у сям’і, дзе мамка — дыктатар, а бацька — ціхі алкаш. Адносіны — гэта заўсёды праца. І ты разумееш, што не гатовы да яе. Таксама хіб адукацыі: трэба людзей рыхтаваць да сямейнага жыцця. Вельмі складана гэта. Калі б усё ведаў, мо і не ажаніўся б.

«Няма нагоды, з чаго смяяцца, сітуацыя страшная»

«НН»: Як вы з Маргарытай Ляўчук пазнаёміліся?

АП: У Вільні сфарміраваўся канцэнтрат актывістаў, палітычных дзеячаў, з якімі я ў Беларусі, можа, і не сустрэўся б. Я ўжо займаўся музыкай. Тут Ляўчук прыехала. Я пра яе асабліва не ведаў. Прапанаваў: давай баявых песень паспяваем. Яна скептычна да гэтага паставілася.

А потым пачаўся лакдаўн каранавірусны, яе канцэрты паадмяняліся. І яны з прадзюсерам згадалі маю прапанову, «Калядачкі» зрабілі. Гледачам зайшло. Я прапанаваў сатырай займацца. Таксама Маргарыта задумалася, што гэта не яе: не да твару опернай спявачцы выконваць нейкія балаганныя песні.

А потым Азаронак выпусціў «Накажи их, Боже». Маргарыту гэта зачапіла: «Давай іх спарадзіруем». І гэта выстраліла. Пасля справу на Матольку завялі. А ў мяне «толька Матолька» год у галаве сядзела. І тут якраз нагода.

Калі ты смяешся з зладзеяў, гэта вельмі для іх крыўдна, па іх рэпутацыі б’е. 

«НН»: Лёгка было з Маргарытай паладзіць?

АП: Вельмі лёгка. Я не ўспрымаў яе як оперную дзіву, толькі потым разгледзеў. Яна харызматычная, яркая, вясёлая. І прафесіянал — калі запісваем песню з ёй, усё хутка атрымліваецца.

«НН»: Былі ідэі, ад якіх яна адмаўлялася?

АП: Былі. Пра Чамаданаву не захацела спяваць. 

Цяпер мы ўжо нацешыліся гэтым. Не хочацца займацца. Я штурхаў ідэі і рыфмаваў, а зараз няма нагоды, з чаго смяяцца, тым больш сітуацыя страшная. Як тут забаўляцца?

«НН»: Ад чаго табе сумна?

АП: Ад таго, што Беларусь — краіна-турма. Людзей саджаюць, у карцар кідаюць, яны там здароўе страчваюць. А для цябе добрая нагода для таго, каб зрабіць кар’еру ў шоу-бізнэсе. Ну такое.

Я перастаў сачыць за навінамі праўладных каналаў, за тым, што сказаў Лукашэнка. Бо для іх важна, каб іх прапагандысцкія выступы глядзела як мага болей людзей і абуралася. А я, як блогер, ведаю, што чым менш звяртаеш увагі, тым менш гэта працуе. Яны ж спецыяльна правакуюць, усякую дзіч закідваюць.

Чыноўнікам гэта таксама не патрэбна. Але яны служаць — такая ў нас вертыкаль. Не так Лукашэнка страшны, як тыя людзі, якія гатовы падпарадкоўвацца.

Я калі пачаў у 2014‑м ваду баламуціць, астатнія казалі: ты маладзец, але мы з‑за вугла паглядзім. А калі б нас такіх Павукоў 30 было ў раёне? Гэта такая супольнасць, з якой трэба лічыцца. А калі ты адзін, то думаюць, што праплачаны. Не маглі паверыць, што ёсць смелы, адчайны чалавек, які проста так гэта робіць. 

«НН»: Як табе здаецца, кім бы ты мог працаваць у Беларусі, калі б апазіцыянераў не шчамілі?

АП: Калі б мяне рэжым разгледзеў, прыняў пад сваё крыло, я б быў добрым ідэолагам. Але не думаю, што доўга. Я б зрабіў нейкую дыверсію на вышэйшай ступені. Ты не можаш жыць у сюррэалізме.

Людзі хочуць жыць у рэальнасці, тады ў цябе псіхіка нармальна працуе. А калі існуеш у такой сістэме, ад якой зрывае дах, ты не ведаеш: дык па законах нам жыць ці па паняццях? У нас так: у каго манаполія на гвалт, той і справядлівасць.