Відэааператару Андрэю Толчыну прысудзілі два з паловай гады калоніі

Два з паловай гады пазбаўлення волі з адбыццём у папраўчай калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму — такі вырак агучыў сёння суддзя Гомельскага абласнога суда Дзмітрый Казлоў, які ўжо неаднойчы судзіў жыхароў гомельскага рэгіёна па палітычна матываваных крымінальных справах.

Андрэй Толчын. Фота з уласнага архіва

Суд прызнаў журналіста Андрэя Толчына вінаватым паводле часткі 1 артыкула 361–4 Крымінальнага кодэкса (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) і часткі 2 артыкула 367 КК (паклёп на прэзідэнта Рэспублікі Беларусь). Дзяржабвінаваўца прасіў пакараць фрылансера трыма гадамі пазбаўлення волі.

Судовы працэс над відэааператарам-фрылансерам распачаўся 5 сакавіка, цягам яго на патрабаванне пракурора, суд зняў з відэааператара абвінавачанне паводле артыкула 369–1 КК (дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь), якое прад’явіў Следчы камітэт.

Андрэя Толчына ужо амаль паўгода трымаюць за кратамі ў следчым ізалятары. Яго затрымалі летась 27 верасня, за колькі дзён да гэтага памерла ягоная родная сястра, якой ён апекаваўся падчас яе цяжкай хваробы. Спачатку Толчына змясцілі ў ізалятар часовага ўтрымання, а на наступны дзень, 28 верасня, у кватэры, дзе Андрэй жыў з жонкай, правялі ператрус і забралі  камп’ютарную тэхніку ды іншыя лічбавыя носьбіты. Жонцы следчыя патлумачылі, што ператрус ладзіўся «ў межах справы за экстрэмізм». Яшчэ праз некалькі дзён затрыманага журналіста перавялі ў гомельскі СІЗА‑3.

Вельмі доўгі час улады не паведамлялі прычыны затрымання і змяшчэння пад варту. Ад пачатку праваабаронцы і калегі меркавалі, што супраць Андрэя Толчына магла быць распачатая справа паводле часткі 1 артыкула 361 Крымінальнага кодэкса (заклікі да дзеянняў, накіраваных на нанясенне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь). Потым з’явіліся звесткі, што яго вінавацяць паводле арт. 361–1 КК (стварэнне экстрэмісцкага фармавання альбо ўдзел у ім).

Аднак поўны пералік артыкулаў, якія, на думку следства, парушыў відэааператар, быў названы толькі ў раскладзе судовых пасяджэнняў Гомельскага абласнога суда. Стала вядома, што Толчыну высунулі абвінавачанне паводле трох крымінальных артыкулаў.

16 лістапада 2023 года беларуская праваабарончая супольнасць прызнала Андрэя Толчына палітычным вязнем. Падчас зняволення  ў 64-гадовага відэааператара істотна пагоршыўся стан здароўя, з якім у мужчыны сур’ёзныя праблемы: ён пакутуе ад гіпертаніі і мае хворыя ногі — падчас абвастрэння хваробы ён нават не можа хадзіць. 

У Гомелі Андрэя Толчына ведаюць не толькі як журналіста-фрылансера, але і як даўняга грамадскага актывіста. У 1990 годзе ён быў абраны дэпутатам Гомельскага гарадскога савета 21 склікання, і гэта быў першы і апошні дэмакратычна абраны савет горада. За гады свайго дэпутацтва Андрэй Толчын спрыяў беларусізацыі абласнога цэнтра, падтрымліваў адкрыццё незалежных сродкаў масавай інфармацыі. У прыватнасці, адной з ягоных заслуг з’яўляецца стварэнне незалежнай гарадской газеты «Гомельскія ведамасці», якая на пачатку 1990‑х падтрымлівала дэмакратычныя змены ў грамадстве. Толчын быў і сябрам ліквідаванай цяпер уладамі Аб’яднанай грамадзянскай партыі, працяглы час быў кіраўніком гарадской партыйнай структуры. Апекаваўся дзейнасцю дэмакратычных дабрачынных фондаў.

Пасля выбараў 2010 года Толчын у якасці відэааператара супрацоўнічаў з незалежнымі медыярэсурсамі, за што яго шмат разоў судзілі, штрафавалі і адпраўлялі «на суткі» па адміністрацыйных абвінавачаннях. У 2020 годзе Толчына прыцягвалі да адказнасці за прафесійную дзейнасць — за асвятленне пратэстаў у рэгіёне. Паводле міліцэйскіх пратаколаў, ён разам з журналісткай Ларысай Шчыраковай нібыта браў удзел у несанкцыянаваных масавых мерапрыемствах.

Таксама журналіста затрымлівалі ў 2021 годзе каля гомельскага СІЗА‑3, дзе ён здымаў сваякоў палітвязняў Мікалая Статкевіча і Ігара Лосіка. Усе відэазапісы ў фрылансера тады забрала міліцыя, прычым падчас затрымання супрацоўнікі міліцыі пашкодзілі яму нагу. На судзе Андрэй Толчын заяўляў, што меў на сабе бэйдж, дзе было напісана, што ён фрылансер і паводле Канстытуцыі мае права збіраць інфармацыю. Свае віны ён тады не прызнаў. Аднак суд палічыў журналіста вінаватым і за нібыта ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве пакараў Андрэя Толчына адміністрацыйным штрафам. Таксама суд пастанавіў канфіскаваць у Андрэя Толчына ўсю тэхніку — штатыў, камеру, карткі памяці ды мікрафон.