Уладзімір Някляеў: Аксана Колб ва ўсім сапраўдная. І ў сваёй сіле, і ў сваёй мяккасці

Што праўда, тое праўда. Нельга сказаць, што сам Аляксей быў не абаяльны (па-мужчынску яшчэ які!), але калі ў ім была абаяльнасць караля, дык у Аксане — сапраўды абаяльнасць прынцэсы. Да таго ж харатар у ёй угадваўся мяккі — і калі ў час выпрабаванняў выявіліся ў гэтай мяккай абаяльнасці сіла і моц, я быў здзіўлены. Як, дарэчы, здзіўлены я быў і многімі іншымі людзьмі, найперш жанчынамі, якія не выглядалі змагаркамі (як, напрыклад, падобная да флейты Калеснікава), але выявілі ў супрацьстаянні дабра са злом, прыгажосці з пачварнасцю такую мужнасць, якую без перабольшванняў можна назваць гераізмам.

Верагоднасць быць арыштаванай была ў Аксаны на 99 адсоткаў большай, чым верагоднасць заставацца на волі. Але сказаўшы: «Я не пакіну Беларусь», — яна не пакінула яе. Я не сцвярджаю, што гэта гераізм, але гэта, як мінімум, мужнасць. І яшчэ, што нават важней, гэта прынцыповасць, вернасць прамоўленаму і напісанаму слову, без чаго не можа быць сапраўднага журналіста і сапраўднай журналістыкі. Дый проста сапраўднага чалавека.

Аксана Колб ва ўсім сапраўдная. І ў сваёй сіле, і ў сваёй мяккасці, праз якую не можа яна прайсці міма ніводнай, кінутай на вуліцы, хатняй жывёліны. Я ўжо не кажу пра тое, каб прайсці міма выкінутай сёння на вуліцу беларушчыны, міма праўды, справядлівасці, затаптанага ботамі паліцэйшчыны закона. Адданая Беларусі, яна аддае ёй усё, што мае, і калі б жывы быў Кароль, які перадаў ёй клопат пра «Новы Час», ён мог бы ёй ганарыцца.

Барыс Гарэцкі, намеснік старшыні Беларускай асацыяцыі журналістаў:

— Аксана Колб — душа беларускай незалежнай журналістыкі. Ёсць у нашай прафесіі рукі, ёсць вельмі хуткія ногі — калегі, якія робяць вельмі хуткія крэатыўныя матэрыялы. А ёсць чалавек, які заўсёды падтрымае, скажа добрае слоўца, прыменіць свой выдатны таленавіты, менавіта рэдактарскі розум — вось гэта Аксана. Гэта чалавек, які ніколі не адмовіць, нават калі гэта будзе нешта складанае ці рызыкоўнае. «Новы Час» і Аксана заўсёды будуць побач.

Акрамя сваіх непасрэдных журналісцкіх абавязкаў і выдатнага аналітычнага выдання, якіх цяпер вельмі мала ў Беларусі, Аксана і «Новы Час» — гэта яшчэ і крыніца розных дабрачынных акцый і акцый падтрымкі. Гэта зорка з пляяды нашых выдатных рэдактараў беларускай медыяпрасторы. На жаль, яна далучылася да спісу з нашых 24 калегаў, якія знаходзяцца за кратамі. Але мы чакаем, пішам, падтрымліваем і будзем рабіць гэта да таго часу, пакуль усе яны не апынуцца на волі.
 

— Калі я ў першы раз прыйшла ў рэдакцыю «Новага Часу», заходжу — а мне насустрач шырокая ўсмешка. А я ж у арганізацыю зайшла — тут павінна быць усё сур’ёзна! Але якое сур’ёзна — весела, радасна, добра! І як зайшла на хвілінку, так і засталася.

Аксана адразу прыняла мяне да сябе, і мне не захацелася закрывацца. Яна была такая шчырая ў размове, у адносінах, у сваіх эмоцыях. Яна не толькі шчыра выказвала свае эмоцыі, але і вельмі зацікаўлена слухала. І гэта было вельмі па-чалавечы. Гэта першы чалавек, якому я публічна распавяла пра свае вельмі асабістыя абставіны. Я зусім не хвалявалася, бо зразумела, што Аксана паставіцца да гэтага вельмі далікатна і мне не зробяць балюча.

Бывае, сустракаеш чалавека, і трэба спачатку да яго прыгледзецца, ці можна яму давяраць. Да Аксаны не трэба прыглядацца. Ёй можна давяраць. Неяк мы адразу апынуліся на адной хвалі, у нас знайшліся агульныя цікавасці, адна з іх — гэта сабакі.

Мы сустракаліся яшчэ некалькі разоў, больш размаўлялі па тэлефоне. Але гэта былі шчырыя размовы, я размаўляла, нібыта з чалавекам, якога ведаю калі не ўсё жыццё, то са старэйшых класаў школы. Мы маглі размаўляць пра ўсё і разумелі адна адну, таму што ў нас аднолькавыя погляды на нейкія прынцыповыя жыццёвыя пытанні.

Я з Аксанай прайшла яшчэ адзін урок. Літаральна перад тым, як яе арыштавалі, яна мне патэлефанавала і запрасіла да сябе. Але нешта мне не хацелася ехаць, не ведаю, чаму. І я ператэлефанавала і сказала, што не паеду, бо адчувала, што не трэба ехаць. І цяпер я крыху шкадую, што не паехала да яе і не паразмаўляла. Я гэта зраблю, але тады, калі выйдуць усе нашы палонныя. Я ўпэўнена, што гэта будзе хутка, мы будзем усіх абдымаць. І я ўпэўнена, што Аксана выйдзе з новымі планамі на будучыню, бо сустрэне вялікую колькасць вельмі цікавых людзей.

— За час, што я ведаю Аксану, у мяне склалася ўражанне, што яна — надзвычай моцны чалавек, які дакладна ведае сваю жыццёвую мэту — гэта вельмі рэдкі выпадак, — і ідзе да гэтай мэты проста, нягледзячы ні на якія абставіны. Я перакананы, што яна — мацнейшая за многіх моцных, яна з катэгорыі такіх людзей як Марыя Калеснікава, я магу параўнаць яе і з нашым Мікалаем. 

Мяне заўжды ўражвала, як яна стасуецца з людзьмі. Высокі інтэлект, высокая культура і мацнейшы жыццёвы досвед.

Я памятаю першую нашую сустрэчу, калі яна ўручала мне дыплом Мікалая за перамогу ў конкурсе маладых журналістаў імя Аляксея Караля. Я ўбачыў перад сабой вельмі незвычайнага яркага чалавека. Увогуле, столькі гадоў кіраваць газетай, прычым такой, якая пастаянна ў змаганні, і сабраць такі калектыў — гэта трэба ўмець. Пычым тут нават не столькі прафесіяналізм, колькі асабовыя чалавечыя якасці, уменне згуртаваць людзей вакол сябе. І дзякуючы ёй у тым ліку Коля рос як журналіст.
 

Сяргей Шапран, аўтар «Новага Часу»:

— Мы бачыліся за некалькі дзён да яе арышту. Аксана была ў добрым настроі, хоць гаварыла, што стамілася апошнім часам і не выключала, што за ёй могуць прыйсці. Яна ўжо даўно не выключала гэтага, тым не менш вырашыла, што нікуды не з’едзе з гэтай краіны — тут яе дом.

Яна была непапраўнай аптымісткай. Зрэшты, чаму была? — была, ёсць і, канешне, будзе. І не толькі таму, што скончыла гістарычны факультэт БДУ і добра ведае, чым заўсёды сканчваюцца такія гісторыі, як наша (а яны ніколі не бываюць назаўсёды), — Аксана была, ёсць і будзе аптымісткай па прыродзе. А яшчэ таму, як сама гаварыла, што сілкавалася аптымізмам ад людзей, што званілі і прыходзілі ў рэдакцыю. Жыццё віравала вакол яе і вакол газеты, і Аксана была ў эпіцэнтры гэтага віру. Следам за шаноўным Аляксеем Сцяпанавічам Каралём яна рабіла адну з найлепшых газет у краіне, і толькі ёй адно было вядома, чаго насамрэч гэта каштавала — якіх высілкаў, нерваў і здароўя. Але яна не здавалася і была перакананая, што ўсё заўсёды робіцца да лепшага. І калі я выказваў спачуванні ў сувязі з тымі праблемамі, што напаткалі чарговым разам газету, яна адказвала: «Ай, нічога, перажывем. І не такое перажылі». Па шчырасці, я зайздросціў і зайздрошчу яе аптымізму. Аднак, відаць, сапраўдныя рэдактары і павінны быць такімі — заўзятымі аптымістамі з верай у лепшае.

Аксана любіла сваю працу. І будзе любіць, калі вернецца і зноў зоймецца сваім любімым «Новым Часам». Гаварыла, што не шкадуе пра некалі зроблены выбар, хоць доўга жыла ў здымнай кватэры. «Грошы — рэч неабходная, але не галоўная, — казала неяк. — Гэта прывілея — працаваць там, дзе падабаецца, і камунікаваць з тымі, хто падабаецца. І не здраджваць сабе і сваім прынцыпам». І дадавала: «Вось дабудую свой саламяны домік і буду ўнука гадаваць».

І сапраўды дабудавала і гадавала. І калі выйдзе на волю (а ў тым, што некалі так і будзе, сумненняў няма, бо мы ж ведаем з гісторыі, чым сканчваюцца такія гісторыі), яна будзе па-ранейшаму жыць у сваёй краіне ў сваім саламяным доміку і будзе гадаваць унука і рабіць адну з найлепшых газет у краіне. Бо гэта яе краіна і гэта яе час.

Ганна Ермаковіч, аўтарка «Новага Часу»:

Наша мілая Аксана Колб блаславіла нас на далёкае падарожжа, а праз тыдзень ад нашага ад’езду трапіла ў палон. Як бы мне жадалася, каб перад ёй былі гэтыя шыкоўныя відарысы замест сцяны бруднай камеры, каб яна ўдыхала на поўныя грудзі брыз, а не рабіла кароткія ўдыхі ў прапаленым памяшканні, каб шпацыравала ўздоўж акіяна, а не ўздоўж калідора СІЗА. Як нам усім жадалася схаваць яе, абараніць ад чорных шчупальцаў, але гэта яна зрабіла ўсё, каб абараніць нас, а сама засталася, проста таму што павінна была застацца.

Мець у жыцці такога сябра як Аксана — вялікае шчасце. Да яе заўсёды жадаецца цягнуцца, быць годным такога падарунку лёсу. А зараз, калі здарылася гэтае гора, жадаецца быць побач як ніколі, і сэрца напаўняецца лютай нянавісцю да тых, хто чыніць злачынствы, ствараючы перашкоды для таго, каб Аксана спала ў цёплым месцы, каб піла ўласнаруч сабраную гарбату і цалавала сваіх сабак.

Выбітнай журналістцы Аксане Колб заўсёды патрэбна быць у цэнтры падзеяў, так сталася, што сэрца беларускіх падзеяў сёння б’ецца ў ізалятарах. Я не сумняваюся, што цяпер Аксана ўважліва слухае гісторыі з жыцця сукамерніц і, верагодна, ужо прыдумала новы праект; што насуперак усяму яна смяецца там сваім шчырым смехам і перажывае толькі за тое, каб мы тут таксама не расклеіліся, каб працягвалі жыць, смяяца і працаваць. Мы вельмі стараемся, але як жа балюча, і слёзы самі коцяцца па твары.

Мы патрабуем, заклікаем, молім аб неадкладным вызваленні Аксаны Колб!

Калі гэта прачытаюць тыя, хто непасрэдна змясціў Аксану туды: людзі, хаця б стаўцеся да яе па-чалавечы і з павагай у гэтым палоне. Зразумейце, які гэты гонар — быць з ёй побач, і як шмат вы ўзялі на сябе, калі вырашылі, што маеце права распараджацца яе жыццём.

Віка Трэнас, паэтка, рэдактарка:

— Да Аксаны Колб — пані Аксаны, як я найчасцей да яе звяртаюся — я заўжды адчуваю піетэт, як вучаніца перад настаўніцай. Так жа, як у свой час я крыху саромелася, сустракаючыся па справах з Аляксеем Каралём. Калі сутыкаешся з людзьмі, якіх без перабольшання можна назваць сумленнем нацыі, якія абралі не прафесію, а пакліканне — думаеш, наколькі далёкі яшчэ шлях да сапраўднай самасці самому табе. Ёсць з каго ўзяць прыклад.

«Я ніколі не займалася тым, што мне не падабаецца, таму нічога тут параіць табе не магу», — рэзюмавала пані Аксана, калі я распавядала ёй пра свой горкі досвед працы ў дзяржаўных рэдакцыях. Прынцыповасць, адданасць сваёй справе і безумоўная адказнасць перад чытачамі, перад сваёй камандай, і ўрэшце — перад сваёй краінай. Чалавек, унутры якога сталёвы стрыжань, чалавек-скала — так, гэта і ёсць пані Аксана. Добрая, прывабная, тонкаінтэлектуальная, эмацыйная жанчына. Незалежная журналістыка для яе — справа ўсяго жыцця. Яна нават думкі не магла дапусціць пра тое, каб з’ехаць. Гэта справа гонару і годнасці — быць тут і цяпер.

Рэдакцыя гуртуецца вакол пані Аксаны, як сям’я. Адзін за ўсіх, а ўсе за аднаго — гэта пра «НЧ». Хаця я супрацоўнічаю з выданнем даўно, аднак збольшага аддалена, і нават на адлегласці адчуваю еднасць з чальцамі каманды. І, канечне, журналісцкая этыка. Ведаю канкрэтныя кейсы, калі пані Аксана не выдала ні аўтара артыкула, ні яго суразмоўцаў, калі была патрэба ў ананімнасці журналісцкага расследавання. Галоўрэд, які гарой стаіць за сваіх, калегі, побач з якімі ты пачуваешся ў бяспецы — гэта найвялікшая каштоўнасць і раскоша, асабліва цяпер — я ўпэўнена, многія пагодзяцца са мной.

Аксана Колб і аўтар НЧ Дзяніс Івашын. Цяпер абодва за кратамі. Фота DW

У Менску мы з пані Аксанай жылі зусім побач. Я абажаю наш раён. Калі я заходзіла да яе ў астатні раз, то моцна спяшалася, і мы сустрэліся каля яе пад’езда. У мяне хварэлі дома адны мае гадаванцы-папугаі, а ўсе ведаюць, як моцна пані Аксана любіць усё жывое — ад малога да вялікага, і мы колькі хвілін з добрым гумарам пагаманілі пра тое-сёе… Пані Аксана, Вы запрасілі тады мяне на гарбату, а я не забеглася. Я абяцаю — усё наладзіцца, мы вернемся пераможцамі дадому, сустрэнемся на нашым любімым раёне, і я завітаю да Вас на гарбату. Мы вернемся.

Арына Сянькевіч, аўтарка «Новага Часу»:

Цяпер яна знаходзіцца за кратамі, у жудасных умовах. І вельмі страшна ўяўляць тое месца, дзе яна зараз. За што яе забралі, мы не разумеем. Гэты чалавек — самы добры і шчодры на зямлі, тая, якая заўсёды ўсміхаецца і нясе святло ў гэты свет. Менавіта яна стварыла цёплую і дружную атмасферу ў калектыве, якая ёсць у нас. Мы верым, што ты адолееш, выстаіш і вернешся да нас з ганарліва паднятай галавой, не даўшы сябе зламаць. А мы ў сваю чаргу абяцаем працягваць сваю справу.