СТРАТЭГІЯ НЕЗАЛЕЖНАГА МЕДЫЯСЕКТАРУ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ 2019 – 2024

Дадзены дакумент стаў вынікам супрацы прадстаўнікоў незалежнага медыясектару Беларусі на працягу 2017–2018 гг. Удзел у падрыхтоўцы Стратэгіі прынялі прадстаўнікі ГА “Беларуская асацыяцыя журналістаў”, Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы «Аб’яднаныя масмедыя», Фонда «Масавыя камунікацыі», нацыянальных і рэгіянальных СМІ, медыяэксперты.

ВЫЗНАЧЭННЕ НЕЗАЛЕЖНАГА МЕДЫЯСЕКТАРУ БЕЛАРУСІ

Незалежны медыясектар Беларусі з’яўляецца неаднастайным і складаецца з недзяржаўных СМІ з рознымі тыпамі кантэнту – грамадска-палітычнага, забаўляльнага, інфармацыйнага, у тым ліку нішавых выданняў, а таксама медыяў, якія працуюць на беларускую аўдыторыю з‑за мяжы, і франшыз, зарэгістраваных у Беларусі.

Да незалежнага медыясектару таксама адносяцца няўрадавыя некамерцыйныя арганізацыі (сяброўскія аб’яднанні журналістаў, уласнікаў і кіраўнікоў СМІ), а таксама незалежныя кансультанты і медыяэксперты, сэрвісныя няўрадавыя арганізацыі, рэкламныя агенцтвы і іншыя ўдзельнікі незалежнага медыярынку.

МІСІЯ

Незалежны медыясектар Беларусі дапамагае грамадзянам рабіць усвядомлены выбар на аснове поўнай і праўдзівай інфармацыі, стварае ўстойлівае асяроддзе для свабоднага абмену меркаваннямі, імкнецца да рэалізацыі фундаментальных грамадзянскіх правоў і свабод чалавека.

АСНОЎНЫЯ ВЫКЛІКІ,

на працу з якімі накіравана стратэгія

1. Палітычны ціск, абмежаванне свабоды слова і дзейнасці незалежных СМІ, блогераў і фрылансераў.

2. Недахоп фінансавання, скарачэнне аб’ёмаў даступных сродкаў на рынку незалежных СМІ ва ўмовах дамінавання расійскіх медыя на беларускім рынку, тэхналагічных платформ (Google, Youtube, Face­book, Yan­dex) на сусветным рынку медыя.

3. Кадравыя праблемы незалежных СМІ – уцечка кадраў, нізкія заробкі, недахоп маркетолагаў, адмыслоўцаў па продажы і прасоўванні медыяпрадукцыі, інш.

4. Змены форм медыяспажывання – пераход аўдыторыі ў сацыяльныя сеткі і мэсэнджары, спажыванне кантэнту праз мабільныя прылады, рост праглядаў відэа і Live-трансляцый.  

5. Недастатковае супрацоўніцтва ў сектары – слабая кааперацыя, негатыўны ўплыў канкурэнцыі за абмежаваныя рэсурсы (фінансавыя, чалавечыя і інш.).

6. Парушэнне аўтарскіх правоў гульцамі медыясектару – неправамернае выкарыстанне чужога кантэнту, недастатковае самарэгуляванне ў вобласці аўтарскага права.

Кожны з прыведзеных выклікаў быў прааналізаваны па схеме SWOT-аналізу, з дапамогай якога былі вызначаныя моцныя і слабыя бакі сектара ва ўзаемадзеянні з праблемай, а таксама быў праведзены аналіз магчымасцяў і пагроз.

На падставе SWOT-аналізу былі прапанаваныя пяць

прыярытэтных накірункаў дзейнасці незалежнага медыясектару Беларусі у 2019–2024 г., а менавіта:

1. Пераадоленне прававых і палітычных абмежаванняў свабоды слова.

2. Умацаванне фінансавай устойлівасці незалежнага медыясектару Беларусі.

3. Умацаванне кадравага патэнцыялу СМІ і павышэнне кваліфікацыі журналістаў.

4. Адаптацыя незалежных СМІ да змен у медыяспажыванні.

5. Развіццё самарэгулявання сектара, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.

СТРАТЭГІЧНЫЯ ПРЫЯРЫТЭТЫ

Прыярытэт 1.

Пераадоленне прававых і палітычных абмежаванняў свабоды слова:

Мэта: умацаванне здольнасці сектара абараняць свабоду выказвання і правы на атрыманне і распаўсюд інфармацыі.

Задачы і ключавыя дзеянні:

Задача 1: Прасоўванне каштоўнасці свабоды слова ў беларускім грамадстве

Што трэба рабіць:

• Рыхтаваць і распаўсюджваць публікацыі на адпаведную тэму.

• Удзельнічаць у публічных дыскусіях на гэтую тэматыку.

• Укараняць праграмы развіцця медыяпісьменнасці і медыякампетэнтнасці.

Задача 2: Арганізацыя маніторынгу і апублікаванне фактаў парушэння свабоды слова ў Беларусі

Што трэба рабіць:

• Фіксаваць і абнародаваць факты парушэння правоў журналістаў і свабоды выказвання меркавання.

• Інфармаваць пра вынікі маніторынгу нацыянальныя і міжнародныя арганізацыі і структуры, іншых актораў.

• Сістэматычна абмяркоўваць сітуацыю ў сферы правоў і свабод журналістаў, а таксама свабоды выказвання меркавання з выкарыстаннем існуючых пляцовак (праваабарончых арганізацый, грамадскай каардынацыйнай рады ў сферы СМІ і іншых дыялогавых пляцовак).

Задача 3: Садзейнічанне рэалізацыі і абароне правоў і інтарэсаў прадстаўнікоў незалежнага медыясектару і свабоды выказвання меркавання

Што трэба рабіць:

• Прадстаўляць і абараняць інтарэсы суб’ектаў сектара ў адносінах з дзяржаўнымі органамі, грамадскім сектарам, бізнесам.

• Арганізаваць кансультаванне прадстаўнікоў незалежнага медыясектару, якія сутыкаюцца з парушэннямі іх правоў і свабоды выказвання меркавання.

• Садзейнічаць абскарджанню рашэнняў, якія парушаюць правы прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.

• Звяртацца ў дзяржаўныя органы з мэтай прадухілення ці спынення парушэння правоў прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.

• Умацоўваць сістэму падтрымкі журналістаў і выданняў, якія трапляюць у крытычныя сітуацыі.

Задача 4: Прасоўванне змен заканадаўства ў сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый з мэтай яго лібералізацыі

Што трэба рабіць:

• Ажыццяўляць маніторынг, аналіз і экспертызу прававых актаў і практыкі іх прымянення ў сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый.

• Інфармаваць прадстаўнікоў незалежнага медыясектару пра змены прававых умоў дзейнасці (у тым ліку праз правядзенне семінараў).

• Распрацоўваць рэкамендацыі па паляпшэнні прававых умоў дзейнасці суб’ектаў сектара і іншых актораў у сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый, роўна як канцэпцыі і праекты нарматыўных актаў, дабівацца іх замацавання ў прававых дакументах.

Задача 5: Забеспячэнне бесперапыннай прававой адукацыі журналістаў і рэдактараў, іншых прадстаўнікоў незалежнага медыясектару

Што трэба рабіць:

• Праводзіць адукацыйныя мерапрыемствы для журналістаў, рэдактараў і іншых прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.

• Ствараць і распаўсюджваць метадычныя і іншыя матэрыялы па пытаннях прававой пісьменнасці.

• Інфармаваць прадстаўнікоў незалежнага медыясектару пра магчымасці выкарыстання міжнародных праграм у сферы прававой адукацыі.

Задача 6: Умацаванне патэнцыялу медыяюрыстаў

Што трэба рабіць:

• Праводзіць адукацыйныя праграмы і праграмы абмену досведам (у тым ліку міжнародныя) для медыяюрыстаў.

• Садзейнічаць спецыялізацыі юрыстаў у сферы медыяправа.

Задача 7: Абарона інтарэсаў журналістаў-фрылансераў

Што трэба рабіць:

• Дамагацца прызнання на заканадаўчым узроўні статусу журналістаў-фрылансераў і іх роўных прафесійных правоў з правамі журналістаў, якія працуюць у штаце СМІ.

• Дамагацца спынення незаконнага пераследу журналістаў-фрылансераў за супрацоўніцтва з замежнымі СМІ без акрэдытацыі пры МЗС Беларусі (у прыватнасці, выкарыстанне супраць іх ч. 2 арт. 22.9 КаАП «незаконны выраб і (ці) распаўсюд прадукцыі сродкаў масавай інфармацыі»).

• Дамагацца змены практыкі правапрымянення тэрміна «акрэдытацыя» (як для журналістаў-фрылансераў, якія супрацоўнічаюць з замежнымі СМІ, так і для ўсіх журналістаў) з мэтай прывядзення яго ў адпаведнасць з дэмакратычнымі стандартамі.

Прыярытэт 2.

Умацаванне фінансавай устойлівасці незалежнага медыясектару Беларусі

Задача 1: Павышэнне кампетэнтнасці менеджараў беларускіх медыя ў сферы кіравання кантэнтам, персаналам, фінансамі, стратэгічнага планавання

Што трэба рабіць:

• праводзіць навучальныя праграмы для медыяменеджараў;

• лабіяваць удзел беларускіх медыяменеджараў у міжнародных адукацыйных праграмах і шукаць сродкі для арганізацыі такога навучання;

• знаёміць з сучаснымі бізнес-мадэлямі і практыкамі (замежны досвед і ўнутрысектаральны);

• навучаць менеджараў эфектыўнаму фандрэйзінгу (у тым ліку краўдфандынгу і іншым інавацыйным бізнес-мадэлям);

• навучаць маркетолагаў і іншых супрацоўнікаў рэдакцыі (рэкламшчыкаў, праграмістаў, бухгалтараў, тэхнічных супрацоўнікаў, якія садзейнічаюць вырабу  мультымедыйнага кантэнту).

Задача 2: Замацаваць фінансавую ўстойлівасць беларускіх медыя праз прымяненне (у тым ліку сумеснае) інавацыйных падыходаў па развіцці медыябізнесу

Што трэба рабіць:

• Выводзіць на рынак унікальныя платныя прадукты праз конкурсы стартапаў, у межах адмысловых конкурсаў, у межах праграмы навучання фандрэйзараў.

• Навучаць стварэнню і ўкараненню прылад аплаты анлайн.

• Папулярызаваць паспяховыя гісторыі прасоўвання і распаўсюду прадукцыі СМІ.

• Вывучыць магчымасці арганізацыі сумеснага аўтсорсінгу няпрофільных паслуг (юрыдычных, бухгалтарскіх, маркетынгавых і інш.), выкарыстання інфармацыйных тэхналогій і стварэння сумесных сэрвісаў.

Задача 3: Паляпшэнне супрацоўніцтва паміж ключавымі гульцамі беларускага незалежнага медыясектару

Што трэба рабіць:

• Арганізаваць абмен інфармацыяй паміж ключавымі гульцамі беларускага незалежнага медыясектару з мэтай каардынацыі іх дзейнасці.

• Лабіяваць інтарэсы сектара перад міжнароднымі арганізацыямі (узмацняць уплыў на вызначэнне прыярытэтаў іх праграм).

• Умацоўваць узаемадзеянне паміж ключавымі гульцамі сектара для выпрацоўкі сумеснай пазіцыі па ключавых пытаннях і для сістэмнай абароны/прасоўвання інтарэсаў сектара перад дзяржавай і бізнесам.

• Арганізаваць сумесную замову даследаванняў, якія тычацца пытанняў развіцця медыясектару, ці лабіяваць іх правядзенне.

Прыярытэт 3.

Умацаванне кадравага патэнцыялу СМІ і павышэнне кваліфікацыі журналістаў

Задача 1: Удасканаленне сістэмы падрыхтоўкі журналістаў і росту прафесійнага майстэрства

Што трэба рабіць:

• Прааналізаваць існуючыя на рынку адукацыйныя праграмы і ацаніць іх патэнцыял, вызначыць запатрабаваныя, але незабяспечаныя кірункі.

• Арганізаваць абмен інфармацыяй пра праграмы, якія рэалізоўваюцца, для журналістаў, рэдактараў, іншых прадстаўнікоў медыясектару.

• Рэгулярна актуалізоўваць навучальныя праграмы з улікам запатрабаванняў сектара і сітуацыі на медыярынку.

• Удасканальваць сістэму падрыхтоўкі трэнераў.

• Забяспечыць падрыхтоўку і даступнасць падручнікаў, дапаможнікаў, метадычных матэрыялаў.

• Арганізоўваць стажыроўкі ў рэдакцыях.

• Праводзіць конкурсы прафесійнага майстэрства.

Задача 2: Папулярызацыя паспяховых практык працы з кадрамі

Што трэба рабіць:

• Арганізоўваць абмеркаванні кадравай палітыкі з менеджментам рэдакцый.

• Распаўсюджваць паспяховы досвед/практыкі арганізацыі працы з кадрамі.

Задача 3: Абарона працоўных і сацыяльных правоў працаўнікоў медыясферы і спрыянне вырашэнню канфліктаў

Што трэба рабіць:

• Навучаць метадам адстойвання сваіх працоўных і сацыяльных правоў (у тым ліку журналістаў-фрылансераў).

• Навучаць менеджмент рэдакцый асновам кіравання канфліктамі.

• Выкарыстоўваць прыёмы медыяцыі для вырашэння канфліктных сітуацый.

• Рэкамендаваць рэдакцыям распрацоўваць унутраныя дакументы, якія рэгулююць сферу працоўных ўзаемаадносін.

• Выкарыстоўваць досвед незалежных прафсаюзаў па абароне сацыяльных правоў прадстаўнікоў медыясферы (наёмных працаўнікоў і фрылансераў).

Прыярытэт 4.

Адаптацыя незалежных СМІ да змен у медыяспажыванні

Задача 1: Даследаванне новых тэндэнцый у медыяспажыванні і інфармаванне пра іх прадстаўнікоў медыясектару

Што трэба рабіць:

• Даследаваць спосабы манетызацыі кантэнту ў сацыяльных асяродках і абменьвацца досведам працы ў гэтым кірунку.

• Даследаваць спосабы дыстрыбуцыі кантэнту ў сацыяльных асяродках і папулярызаваць лепшыя практыкі ў гэтым кірунку.

• Вывучаць аўдыторыю і карэктаваць стратэгіі развіцця медыясектару.

• Вывучаць уплыў манапалізацыі каналаў камунікацыі (Face­book, Google, «Вконтакте», «Аднакласнікі» і г. д.) на бізнес-стратэгіі развіцця медыя, з’яўленні фарматаў спажывання кантэнту без пераходу на сайт.

• Навучаць кіраванню і прасоўванню кантэнту менеджэраў і іншых супрацоўнікаў СМІ.

Задача 2: Далучэнне аўдыторыі да фармавання парадку дня беларускіх медыя

Што трэба рабіць:

• Папулярызаваць механізмы далучэння аўдыторыі да  планавання, стварэння і абмеркавання медыякантэнту.

• Прыцягваць блогераў да рэдакцыйнай працы і выкарыстоўваць кантэнт, створаны карыстальнікамі (User Gen­er­at­ed Con­tent — UGC).

• Абмяркоўваць канцэпцыі рэдакцыі, як куратара UGC.

• Праводзіць адкрытыя рэдакцыйныя мерапрыемствы з прыцягненнем аўдыторыі.

Задача 3: Умацаванне даверу да незалежных беларускіх медыя ў новых умовах медыяспажывання

Што трэба рабіць:

• Фармаваць лаяльнасць аўдыторыі праз стымуляванне зваротнай сувязі, стварэнне механізмаў уплыву на парадак дня.

• Ствараць належныя ўмовы для забяспячэння інтарэсаў і правоў грамадзян у суадносінах з медыясектарум.

• Супрацьдзейнічаць прымітывізацыі кантэнту, штучнай драматызацыі матэрыялаў у СМІ, клікбейту і матываваць да стварэння якаснага кантэнту (шляхам правядзення ўнутрысектаральных дыскусій, конкурсаў і інш.).

• Абмеркаваць унутрысектаральныя стандарты вытворчасці натыўнай рэкламы, прасоўвання ў СМІ брэндаў і г. д.

• Рэалізоўваць і папулярызаваць праграмы медыяпісьменнасці і медыякампетэнтнасці для павышэння даверу аўдыторыі да якасных медыя.

Задача 4: Развіццё мультыплатформеннасці

Што трэба рабіць:

• Папулярызаваць магчымасці стварэння і дыстрыбуцыі кантэнту на шматлікіх платформах, уключаючы фарматы спажывання кантэнту без пераходу на сайт.

• Навучаць магчымасцям выкарыстання розных платформаў для манетызацыі кантэнту і прасоўвання брэнду СМІ.

• Арганізаваць абмен досведам развіцця медыя на прынцыпах мультыплатформеннасці (спажыванне кантэнту на камп’ютарах, у мабільным браўзары і ў мабільных дадатках, з выкарыстаннем розных каналаў – сайты, сацыяльныя сеткі, месэнджары, мабільныя прылады, новыя спосабы дыстрыбуцыі з выкарыстаннем пуш-апавяшчэнняў і г. д.).

Прыярытэт 5.

Развіццё самарэгулявання сектара, ў тым ліку ў сферы аўтарскага права

Задача 1: Стварэнне механізмаў для ўрэгулявання канфліктных сітуацый у сферы аўтарскага права

Што трэба рабіць:

• Ствараць кансультацыйныя пляцоўкі для абмеркавання сітуацыі і канфліктаў, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.

• Рэкамендаваць суб’ектам сектара распрацоўваць і ўдасканальваць унутраныя і сумесныя дакументы ў сферы самарэгулявання.

• Праводзіць маніторынг і аналіз канфліктаў, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.

Задача 2: Асвета і кансультаванне па пытаннях аўтарскага права і падтрымка самарэгулявання ў гэтай сферы

Што трэба рабіць:

• Навучаць прадстаўнікоў медыясектару асновам аўтарскага права (абарона аб’ектаў аўтарскага права і сумежных правоў, асабістых немаёмасных правоў аўтараў і іншых праваўладальнікаў, маёмасных правоў) і правілам выкарыстання запазычанага кантэнту.

• Арганізаваць дыскусію па выпрацоўцы агульных прынцыпаў працы з запазычаным кантэнтам.

• Стымуляваць распрацоўку і ўкараненне рэдакцыйных палітык, якія ўлічваюць пытанні выканання аўтарскіх правоў.