«Рух — гэта адзінае, што нам застаецца». Беларуска ўжо сёмы раз праводзіць незалежны кінафэстываль

«Фэстываль онлайн — гэта ў 10 разоў больш працы»

VII фэстываль кіно Паўночных і Балтыйскіх краін «Паўночнае зьзяньне» распачаўся 20 верасьня. Як і мінулым разам, ён праходзіць у онлайн-фармаце, адсюль шмат складанасьцяў у арганізацыі.

«Рабіць фэстываль онлайн — гэта ў 10 разоў больш працы. Ты мусіш курыраваць, весьці ўсё, што зьвязана з фэстывалем наўпрост: праграмы, прома, вытворчасьць трэйлера, усе тэхнічныя моманты і гэтак далей. І адначасова яшчэ ідзе праца па стварэньні онлайн-плятформы, напаўненьні кантэнтам, і гэта ўсё вельмі багата часу займае. Здавалася б, нічога экстраардынарнага, я да гэтага за 7 гадоў прывыкла, але працы нашмат больш», — кажа дырэктарка Воля Чайкоўская.

Дзякуючы досьведу мінулага году, каманда фэстывалю «пракачалася» ў працы онлайн і нават стварыла адмысловую аплікацыю для смартфонаў з магчымасьцю трансьляцыі, каб глядзець кіно ня толькі праз сайт.

«Мы палепшылі некаторыя рэчы, сталі рабіць відэапрадакшн на больш высокім узроўні: запісы ў студыі, жывыя эфіры з размовамі. Гэта такая вытворчасьць і частка працы, якой няма, калі ты робіш фэстываль ужывую».

«Мы адчуваем на сабе пэўную адказнасьць»

Воля прызнаецца, што было пачуцьцё віны праз тое, што каманда працягвае рабіць фэстываль, нягледзячы на сытуацыю ў Беларусі.

«Я заўжды казала: чым больш у Беларусі будзе імпрэзаў, чым больш будзе разьвітая кінаструктура, фэстывальны калаўрот, калі пасьлядоўна некалькі разоў у год ідуць адзін за адным фэстывалі, тым лепш. Канечне, цяпер складана, і мы адчуваем на сабе пэўную адказнасьць, што працягваем нешта рабіць і змагаемся з пачуцьцём віны праз гэта. Шмат зьмяшаных эмоцый. Як капітан карабля, як дырэктарка кінафэстывалю я кажу пра тое, што лепей рабіць, чым не. Калі ў нас ёсьць магчымасьць зрабіць нешта кляснае, то робім. Дай бог, каб усё працягвалася».

Яна падкрэсьлівае: вельмі важная любая ініцыятыва, асабліва калі яна ідзе «зьнізу», і розныя праекты цяпер трэба падтрымліваць. «Кіно ідзе» — слоган VII кінафэстывалю, і якраз пра важнасьць дзеяньня кажа маніфэст з нагоды гэтага слогана.

«Кіно ўвасабляе нашу нязломную волю і аптымізм, прагу да жыцьця і справядлівасьці. Права — людзьмі звацца. Кіно ідзе таксама, як і час, імкліва і павольна, хаатычна і структуравана, але несупынна. Так, як вада камень точыць. Кіно ідзе, а фэстываль «Паўночнае зьзяньне» — казачны магічны праваднік, які зараджае стваральнай жыцьцёвай энэргіяй усіх, хто да яго спрычыніцца і дакранецца. У плыні сумневаў, мітрэнгаў і страхаў рух — гэта адзінае, што нам застаецца. Не спыняцца! Дыхаць! Не спыняцца! Удых-выдых! Не спыняцца! Рухацца! Ісьці! Урэшце рэшт, «Нашто ж на зямлі / Сваркі і звадкі, боль і горыч, / Калі ўсе мы разам ляцім /Да зор?».

«Моцны фільм, які дадае сьмеласьці і натхняе»

У праграме сёлета 24 вострасацыяльныя, сучасныя дакумэнтальныя і гульнявыя фільмы са Скандынавіі, Балтыі і Беларусі. Дырэктарка фэстывалю адбірала кіно для міжнароднай праграмы і вось што дакладна раіць паглядзець беларусам.

«Вельмі раю фільм „Жалезная лэдзі“ — фэміністычная фінская камэдыя. Мне здаецца, што ў Беларусі жанчынам трэба даваць больш голасу, больш прасторы і больш свабоды. І гэтая камэдыя Памэлы Тола, яе дэбютны фільм як рэжысэркі, гаворыць на сур’ёзныя тэмы з гумарам. Там тры старыя гераіні, якія праз роўд-муві, праз падарожжа, вырашаюць свае жыцьцёвыя канфлікты. Мне здаецца, што там вельмі шмат пра псыхалёгію жанчын узросту нашых мам, якім усё жыцьцё не давалі рабіць тое, што яны хочуць праз сацыяльны ціск, яны пакутавалі і не маглі дакладна выказацца. Гэта вельмі рэлевантная для Беларусі і беларускіх жанчын гісторыя».

Таксама Воля зьвяртае ўвагу на фільм Лайлы Пакальніня «Ў люстэрку». Чорна-белае кіно расказвае гісторыю сучаснай «Беласьнежкі» з абыгрываньнем фразы: «Люстэрка, скажы мне, хто ў сьвеце найпрыгажэйшы?». Фільм зьняты ў цікавым стылі сэлфі, кажа Воля, дзе ўсе героі быццам самі трымаюць камэру.

«У сучаснай культуры сэлфі — гэта трэнд самалюбаваньня і таго, што мы павінны сябе нейкім чынам рэпрэзэнтаваць грамадзтву і быць упадабанымі. Гэта цікавы трэнд, але адначасова даволі небясьпечны, вельмі нарцысічны. Цікава, што гэта яшчэ і пра тое, каб паглядзець на сябе, хто мы ёсьць як людзі, як чалавечыя істоты, хто мы ёсьць як нацыя. Паглядзець на сябе рэалістычнымі вачыма. Не для таго, каб засмуціцца і неяк нэгатыўна сябе пакрытыкаваць, а каб знайсьці нейкія рашэньні і стаць лепшымі».

Дырэктарка кажа, што для «Паўночнага зьзяньня» вельмі важная дакумэнтальная праграма.

«Гэта ў пэўным сэнсе місія фэстывалю, бо дакумэнтальнае кіно вельмі цікавае, але ня дужа шырока рэпрэзэнтаванае. У той жа час у беларускім кіно яно найбольш разьвіта і прызнана сьветам, беларускія дакумэнталісты больш вядомыя, пасьпяховыя, сучасныя, чым аўтары гульнявога кіно, хоць і гэта пачынае зьмяняцца».

Воля Чайкоўская раіць літоўскі фільм «Скачок», аўтарства Гедрэ Жыцкіце.

«Гэта фільм пра чалавека, які ў савецкія часы пераскочыў з савецкага карабля на амэрыканскі, бо не хацеў знаходзіцца ў Савецкім Саюзе, які рабіў яго няшчасным, абмяжоўваў яго магчымасьці і свабоду. Гэта пра такі адчайны крок чалавека на мяжы, які гатовы на ўсё, каб зьмяніць сваё жыцьцё. Вельмі моцны фільм, які надае сьмеласьці, які натхняе».

«Едзь, здымай тату і маму, там кіно»

Сёлета на кінафэстываль упершыню запрасілі журы, кажа дырэктарка. У беларускай праграме пяць фільмаў, якія адбіраў кінакрытык Антон Сідарэнка, сярод іх дэбютная рэжысэрская праца Волі Чайкоўскай — «Агульная мова».

«Летась скончыла магістратуру па рэжысуры і прадусаваньні дакумэнтальнага кіно ў Балтыйскай школе кіно і мэдыя ў Таліне. Была задача зрабіць асабістае кіно. Праз розныя складаныя моманты, зьвязаныя зь дзяцінствам, мне было цяжка зьвярнуцца непасрэдна да бацькоў і паехаць здымаць сям’ю. Спрабавала шукаць іншыя варыянты. Але калі мой настаўнік распытаў, то сказаў: „Едзь, здымай тату і маму, там кіно“. Я супраціўлялася, казала, што страшна, але ён настаяў: „Нічога ня бойся, едзь“», — кажа Воля. — І я вырашыла: буду здымаць бацькоў у хаце, у фармаце складаных размоваў пра пытаньні, якія заўжды баялася задаць».

Воля прыгадвае, што з бацькамі было складана толькі спачатку, бо яны не разумелі, што адбываецца, чаму дачка прыехала з камэрай і іх здымае.

«Нейкай моцнай мяжы ці недаверу паміж намі не было. Наадварот, інтуітыўна бацькі, як і я, адчувалі, што гэта можа дапамагчы палепшыць паміж намі стасункі, што, дарэчы, і адбылося. Так што складаны фільм са складанымі пытаньнямі, наадварот, палепшыў сямейную гісторыю».

Сусьветная прэм’ера фільма «Агульная мова» адбылася летась на міжнародным фэстывалі дакумэнтальнага кіно ў Йіглаве, а потым у Кліўлэндзе.

«Усё гэта мне дапамагае пазбавіцца ад нейкай сьціпласьці, ад так званага сындрому самазванкі», — кажа Воля Чайкоўская.

Беларускую праграму кіно яна раіць глядзець цалкам.

«Вельмі кранальны фільм „Тата“ — пэрсанальнае кіно Марыі Якімовіч пра складаныя траўматычныя адносіны, зьвязаныя з бацькам. Таксама фільм „Сойка“ Настасьсі Сергіені, які ў пэўным сэнсе аўтабіяграфічны, расказвае пра жыцьцё беларускай мігранткі ў Нью-Ёрку».

Фэстываль «Паўночнае зьзяньне» працягнецца да 30 верасьня. Акрамя ўласна кіно, наведнікаў кінафоруму чакаюць дыскусіі, абмеркаваньні і размовы.

Поўны расклад можна паглядзець на сайце, атаксама ў сацыяльных сетках.