Радыё – як паравоз. Было, ёсць, будзе

“Гэта была трансляцыя пэўнага стылю жыцця”

Максім Жбанкоў

– У пэўным сэнсе я – выхаванец радыё. Дзесьці з 5–6 класа я рэгулярна слухаў польскі “Kanał 3”, і гэта было нават больш істотнай часткай майго жыцця, чым літаратура і кіно. Акрамя моўнай практыкі, гэта была яшчэ і трансляцыя пэўнага стылю жыцця. Я жыў на гэтых хвалях і браў тое, што было для мяне важна ў той час, – найноўшую музыку.

Мой раман з радыё імкліва развіваўся, бо потым з’явіліся “варожыя галасы” – “Радыё Свабода”, “Голас Амерыкі” і г.д. Нават у часы перабудовы, калі казаць і пісаць можна было нібыта пра ўсё, я добра памятаю – пачаліся падзеі вакол тэлецэнтра ў Вільні, і ў маіх сяброў увесь час быў уключаны прымач з тым жа “Радыё Свабода”, якое вяло адтуль жывую трансляцыю…

Карацей кажучы – доўгі час я існаваў з радыё ў самай канструктыўнай і эфектыўнай сувязі. А далей адбылося цікавае – спачатку мяне запрасілі на “Радыё Свабода”, потым – на “Радыё Рацыя”, і вось тады я перастаў слухаць, бо сам стаў існаваць як радыё.

Сёння я фактычна радыё не слухаю – я яго чытаю. І мне, шчыра кажучы, трохі шкада таго аўдыёасяроддзя, дзякуючы якому я ў пэўным сэнсе стаў тым, чым ёсць…

Севярын Квяткоўскі

– У маім дзяцінстве бацька слухаў “Радыё Свабода” і ўвогуле лавіў усякія “галасы”. Што траплялася, тое і слухалі. Мне гэта вельмі падабалася – чуць розныя мовы, пазнаваць словы… Прычым глушылі ж! Пазней я зразумеў, што справа не толькі ў глушылках, але яшчэ і ў якасці прымача. Бо тым, хто лавіў на японскія і нямецкія прымачы, глушылкі заміналі менш.

У сярэдзіне 1990‑х я трапіў на “Радыё 101.2”. Не столькі радыё вабіла, колькі “кумпанія”, якую я там пабачыў… Я ніколі не скокаў з парашутам, але думаю, што падчас першага выхаду ў жывы эфір у мяне быў прыблізна такі ж выраз збялелага твару. Мяне рэальна трэба было за руку трымаць…  

Сёння я не слухаю радыё. Як людзі з музычным слыхам не могуць абы-што слухаць, прыблізна тое ж самае ў мяне з беларускім FM. Я гадаваўся на вельмі добрых узорах у плане радыё, і мне замінае аднастайнасць музыкі, аднастайнасць падачы, “неаўтарскасць”. У Беларусі FM-станцыі працуюць для ўсіх, не сегментуючы аўдыторыю. Гэта як пластылін: бывае рознакаляровы, а калі яго сабраць у адзін камок і перамяшаць – атрымліваецца шэра-бура-малінавы.

А вось за мяжой – слухаю. Бывае, едзеш у Польшчы ў таксі – а таксіст слухае не польскую “умца-умца”, а нейкія ток-шоу, дыскусіі, у якіх з раніцы абмяркоўваюць важныя для краіны пытанні… Нязвыкла для нас.

“Класічнае радыё, як і паравозы, будзе захоўвацца. На выпадак метэарыту”  

Максім Жбанкоў:

– У прынцыпе, культура адбудаваная такім чынам, што ніводная навацыя не забівае папярэдняй. З’явлася кіно – яно не знішчыла ані тэатру, ані літаратуры. З’явілася тэлевізія – і не здолела перамагчы кінематографу. Зараз мы маем сеткавую інфармацыйную прастору, але ж у ёй – заўважце – суіснуюць і кіно, і тэлеканалы, і радыё.

Мне падаецца, з радыё як з мастацтвам адбудовы пэўных саўндавых канструктаў усё нармальна. Яно проста пашырае сферу свайго ўплыву. Яно пачынае гучаць праз іншыя сродкі трансляцыі – перадусім камп’ютарна-сеткавыя. Гядзіце – што б ні адбывалася, людзі ўсё адно ў свае ціхія хвіліны бяруць гітару і пачынаюць спяваць акустычна, без аніякіх дадатковых прыладаў.

Можна сказаць, што радыё пастаянна прысутнічае ў нашым жыцці. Паўсюль, дзе мы прамаўляем ад першай асобы, свядома адбудоўваем пэўны гукавы ландшафт – хатнія ўмовы, публічныя прамовы, артыстычная імпрэзы – гэта і ёсць радыё. Радыё – гэта не проста тэхнічны сродак. Радыё – гэта пэўны стыль мыслення.   

Севярын Квяткоўскі:

– Думаю, радыё будзе заўжды. Бо ёсць безліч спраў, якія чалавек можа рабіць і адначасова слухаць: ад кіравання аўтамабілем да гатавання ежы.

Інтэрнэт “выбівае” класічнае аналагавае радыё, але я думаю, што ўсё роўна ўсе гэтыя перадатчыкі і тэхніка будуць кансервавацца. Як паравозы, якія стаяць па ўсіх краінах на выпадак вайны, прыблізна так і класічнае радыё ўсе роўна будзе захоўвацца на ўсялякі выпадак. Метэарыт, напрыклад, бабахне ці яшчэ што – раптам спатрэбяцца кароткія хвалі? Гэта як маракі, якія не карыстаюцца азбукай Морзэ, але ўсё роўна яе вучаць.

А ў прынцыпе ў мяне ёсць такая фантазія… Канешне, калі інтэрнэт паўсюль будзе хуткі, устойлівы і будзе каштаваць не даражэй за ваду ў кране. Вось ты едзеш у машыне, голасам уключаеш сваю Фэйсбук-стужку, і табе агучваюць загалоўкі: “Вася запосціў коціка”, “Сярожа напісаў пра лёс шматпакутнай Бацькаўшчыны”, “Лена запрашае на выставу” і ўсё такое… А ты ўсім гэтым можаш голасам кіраваць: “Адчыніць”, “Паслухаць”, “Адкаменціць”. Кажаш “Навіны” – едзеш слухаеш навіны. Сфармаваў стужку музыкі – слухаеш музыку…

Хоць усё роўна – гэта як з кніжкамі. Колькі б чыталак ні з’яўляліся з магчымасцю пампаваць, усё адно будзе заставацца пэўная колькасць людзей, для якіх важная папяровая кніжка. Тое ж самае і з радыё – будзе заставацца і класічнае лінейнае радыё з чалавекам у студыі, якое ты можаш альбо слухаць, альбо не слухаць. Проста рынак будзе сегментавацца. У нас жа грамадства ўяўляецца як суцэльны маналіт, хіба што падзелены на “застабілаў” і “апазіцыянераў”…

Будзе паўнавартасны медыйны рынак – усё стане як належыць. Кожны знойдзе сваё месца пад сонцам.