Голас беларускіх палякаў. Анджэй Пачобут ужо год за кратамі

Анджэй Пачобут на працягу многіх гадоў быў голасам польскай меншасці ў Беларусі – пісаў пра яе праблемы, патрэбы і дасягненні. Ён не маўчаў, калі пераследавалі палякаў. Ужо год ён і Анжаліка Борыс з’яўляюцца сімваламі рэпрэсій палякаў з боку беларускага рэжыму.

Сакавік 2021 – паляванне на палякаў

Чарговы эпізод рэпрэсій супраць польскіх лідараў у Беларусі пачаўся ў пачатку сакавіка 2021 года, хаця пераслед меншасцяў рознай формы і інтэнсіўнасці адбываўся з пачатку кіравання Аляксандра Лукашэнкі.

28 лютага ў Берасці ў Польскай сацыяльнай школе cкаўтаў адзначылі Дзень выклятых жаўнераў. Гэта стала падставай для высылкі 10 сакавіка польскага консула ў Брэсце Ежы Цімафеюка і 12 сакавіка затрымання дырэктаркі школы Ганны Панішавай.

Нягледзячы на ​​тое, што берасцейская школа належала да арганізацыі, не звязанай з непрызнаным рэжымам Саюзам палякаў Беларусі, беларускія службы пачалі правяраць іншыя польскія школы. У Лідзе настаўнікаў выклікалі на допыты. Анжаліка Борыс, якая ўзначальвала Саюз палякаў Беларусі, выступіла з заявай, у якой заявіла, што «цяпер проста надышла чарга» рэпрэсій супраць польскай меншасці.

23 сакавіка ў Горадні была затрыманая і сама кіраўнічка Саюзу палякаў Беларусі. Анджэй Пачобут, як яе блізкі паплечнік і журналіст, увесь вечар спрабаваў высветліць, за што арыштавалі Анжаліку Борыс. Толькі ўначы ён атрымаў інфармацыю, што яе вінавацяць у арганізацыі незаконнага збору – традыцыйнага кірмашу Казюкі ў Горадні.

На наступны дзень польскую лідарку асудзілі на 15 сутак арышту.

25 сакавіка пачалося арыштам Анджэя Пачобута і дзвюх актывістак польскай меншасці – Ірэны Бярнацкай з Ліды і Марыі Цішкоўскай з Ваўкавыску. Разам з раней затрыманымі Ганнай Панішавай і Анжалікай Борыс іх перавялі ў СІЗА № 1 Менску, сумнавядомую Валадарку.

Беларускія праваабаронцы прызналі ўсіх пяцярых палітвязнямі.

Красавік 2021 года – абвінавачанні ў «рэабілітацыі нацыстаў»

1 красавіка Анджэю Пачобуту і Марыі Цішкоўскай было афіцыйна выстаўленае абвінавачанне па артыкуле 130 Крымінальнага кодэксу. Напярэдадні абвінавачанні былі выстаўленыя Ганне Панішавай, а на наступны дзень – Анжаліцы Борыс і Ірэне Бярнацкай. Гэтыя разбіральніцтвы ў Беларусі назвалі «польскай справай».

Генпракуратура абвінаваціла іх у «распальванні нацыянальнай, нацыянальнай або рэлігійнай варожасці» і «рэабілітацыі нацызму», за што пагражала ад 5 да 12 гадоў пазбаўлення волі. Як паведамілі ў Генпракуратуры, Саюз палякаў Беларусі з 2018 года нібыта арганізоўваў мерапрыемствы, прысвечаныя «выклятым жаўнерам», якіх прапаганда рэжыму лічыць злачынцамі.

Дзейнасць польскага незалежніцкага падполля на Гарадзеншчыне была сферай інтарэсаў і даследаванняў Анджэя Пачобута. У тым жа месяцы генпракурор Беларусі Андрэй Швед заявіў, што яго службы будуць шукаць польскіх ваенных злачынцаў часоў Другой сусветнай вайны.

Травень 2021 года – следчыя закручваюць гайкі

Усю першую палову месяца не было ніякай інфармацыі пра польскіх палітвязняў рэжыму Лукашэнкі. Сем’і арыштаваных польскіх актывістаў паведамілі СМІ, што доўгі час не атрымлівалі лістоў.

Жонка Анджэя Пачобута Аксана паведаміла, што адміністрацыя СІЗА не прымала лісты, напісаныя на польскай мове яе сыну ад Анджэя Пачобута, а следчы адмовіў у яе хадайніцтве аб спатканні з мужам.

14 траўня Саюз палякаў Беларусі паведаміў, што абвінавачаным падоўжаны арышт яшчэ на тры месяцы – да сярэдзіны жніўня.

18 траўня дырэктарка «Белсату» Агнешка Рамашэўская-Гузы паведаміла, што польскім актывістам прапанавалі вызваленне ў абмен на дэпартацыю з Беларусі. Анжаліка Борыс адмовілася.

У другой палове траўня польскіх актывістаў перавялі ў следчую турму ў Жодзіне. Яны апынуліся ў перапоўненых, брудных і вашывых камерах.

Чэрвень 2021 – Пачобут у зняволенні хварэе на ковід

2 чэрвеня нечакана трапляюць у Польшчу Ірэна Бярнацкая, Марыя Цішкоўская і Ганна Панішава, якія падпісалі згоду на перавод у пад хатні арышт. Фактычна яны былі дэпартаваныя з Беларусі, без магчымасці вяртання – у краіне яны па-ранейшаму мелі статус абвінавачаных. Іх вызваленне стала вынікам дзеянняў польскай дыпламатыі.

Анджэй Пачобут і Анжаліка Борыс не падпісалі дакументы, якія ім далі следчыя, і засталіся ў няволі. 5 чэрвеня Аксана Пачобут паведаміла, што яе муж прызнаны турэмнай адміністрацыяй «схільным да экстрэмізму». Такі статус надаецца шматлікім палітвязням. У выніку яны падвяргаюцца ўзмоцненаму кантролю з боку адміністрацыі.

11 чэрвеня Беларуская асацыяцыя журналістаў (БАЖ) паведаміла, што Анджэй Пачобут у зняволенні захварэў на каронавірус. Ад іншых арыштаваных і тых, хто выйшаў на волю, вядома, што каронавірус там шырока распаўсюджаны, і зняволеным часта не аказваюць належнай медычнай дапамогі.

Ліпень 2021 – Кожны крок – гэта крок да Горадн

Пасля таго, як Анджэй Пачобут ачуняў ад Covid-19, ён зноў апынуўся ў душнай шматлюднай камеры. У інтэрв’ю Польскаму радыё яго жонка падкрэсліла, што баіцца за яго сэрца: у следчай турме няма ўмоў для аздараўлення, а як «экстрэміст», ён павінен быў штогадзіну адзначацца перад ахоўнікамі. У турме таксама адсутнічаюць асноўныя дыягнастычныя прыборы, напрыклад, ЭКГ.

У канцы месяца сябры вязня зноў атрымліваюць ад яго лісты, якія мелі заспакаяльны тон. У іх Анджэй Пачобут прызнаўся, што цяжка пераносіў хваробу, але пакуль не адчуў пабочных эфектаў інфекцыі і спадзяецца, што так і застанецца.

«Сэрца яшчэ, дзякуй Богу, нармальна працуе. Спадзяюся, маё здароўе мацнейшае, чым я думаў», – напісаў ён.

Ён таксама напісаў, што стараўся як мага больш займацца ў камеры і шмат хадзіць:

«Я прыдумаў так: кожны крок – гэта крок да Горадні. Гэта вельмі матывуе».

У апошняй камеры, дзе ён сядзеў, можна было зрабіць толькі 4 крокі ў адзін бок, але ён хадзіў па некалькі гадзін у дзень.

«Кожны крок – і ты бліжэй да дому. Гэта матывуе! Я ведаю, што мяне вывезлі далёка, і павязуць яшчэ далей, але калі ты не здаешся і будзеш крочыць далей, то рана ці позна дабярэшся да дому, да нашага каралеўскага гораду».

Жнівень 2021 года – месяц без інфармацыі з‑за кратаў

За ўвесь месяц інфармацыі пра стан Анжалікі Борыс і Анджэя Пачобута няма. Сям’я дзеліцца зместам ліставання з палітвязнямі, адвакаты сутыкаюцца з вялікім ціскам, запалохваннем і прымусам да маўчання праз шэраг пісьмовых абавязацельстваў.

25 жніўня – праз пяць месяцаў пасля арышту Анджэя Пачобута Польскае агенцтва друку паведаміла, што польскія актывісты застануцца пад вартай яшчэ тры месяцы.

Верасень 2021 – Пачобут адмаўляецца прасіць памілавання ад Лукашэнкі

Анджэй Пачобут атрымаў прапанову ад Юрыя Васкрасенскага, былога апазіцыйнага актывіста, які далучыўся да рэжыму, прасіць аб памілаванні перад Аляксандрам Лукашэнкам.

Паводле інфармацыі «Белсату», ён атрымаў тры лісты ад памагатага беларускага рэжыму. Юрый Васкрасенскі паведамляў, што будзе дамагацца яго вызвалення.

Тым часам Анджэй Пачобут заявіў адвакату, што нікога не ўпаўнаважыў выступаць у сваіх інтарэсах, у тым ліку Васкрасенскага, бо займаецца сваімі справамі сам.

Кастрычнік 2021 – лісты на польскай мове не праходзяць цэнзуру

Жонка зняволенага Аксана падзялілася ў Face­book урыўкамі з ліста, які атрымала ад мужа. У лісце да жонкі Анджэй Пачобут дзякуе за падтрыманне, якое можна адчуць нават за сценамі турмы ў Жодзіне, і выбачаецца за тое, што лісты, якія ён піша сябрам, хутчэй за ўсё, не праходзяць цэнзуру.

Аксана Пачобут піша ў Face­book, што Анджэю дазволілі перапісвацца толькі з ёй. Улады не дазваляюць яму нават перапісвацца з бацькам і сынам. Прычына? Яны пішуць адзін аднаму толькі па-польску. Ён перадае прывітанне і дзякуе ўсім, каму неабыякавы яго лёс. Піша, што «пэўныя сігналы і адгалоскі падзей» прымушаюць яго адчуваць падтрымку.

Асабліва выдзяляецца адна фраза з ліста Анджэя:

«Спадзяюся, што лёс палякаў з Беларусі нікога не пакіне абыякавым, і кожны паляк будзе абараняць гонар герояў Арміі Краёвай».

Лістапад 2021 года – следчыя да гэтага часу не могуць знайсці доказы

2 лістапада абаронца Анджэя Пачобута Аляксандр Бірылаў паведаміў, што атрымаў ліст з Міністэрства юстыцыі Беларусі аб тым, што яго «кваліфікацыя не адпавядае патрабаванням заканадаўства». Цяпер у адваката ёсць паўгода на выкананне ўсіх рэкамендацый міністэрства, пасля чаго ён павінен прайсці пераатэстацыю. Пра гэта паведамляе Цэнтр праваабарончай абароны «Вясна». У абаронцы палітвязня ёсць паўгода на выкананне патрабаванняў беларускіх уладаў. Да гэтага часу ў шэрагу абаронцаў беларускіх апазіцыянераў ужо былі адабраныя ліцэнзіі адвакатаў.

У канцы лістапада Анджэй Пачобут і Анжаліка Борыс атрымалі працяг арышту яшчэ на тры месяцы.

«Следчыя да гэтага часу не могуць перадаць матэрыялы крымінальнай справы супраць палякаў у суд, што можа сведчыць аб цяжкасцях у зборы доказаў віны арыштаваных або аб неабходнасці змяніць кваліфікацыю іх дзеяння на тую, якую, з пункту гледжання следства, будзе лягчэй даказаць», – сцвярджае партал znadniemna.pl.

Снежань 2021 года – Каляды за кратамі

Снежань адзначаны шматлікімі акцыямі салідарнасці з Анжалікай Борыс і Анджэем Пачобутам. Саюз палякаў Беларусі правёў акцыю напісання віншавальных паштовак для рэпрэсаваных. Паводле іх інфармацыі, такіх паштовак было сабрана каля паўсотні.

21 снежня Урадавы ўпаўнаважаны па справах польскай дыяспары і палякаў замежжа Ян Дзедзічак заахвоціў далучыцца да акцыі падтрымкі зняволеных рэжымам Лукашэнкі актывістаў Саюзу палякаў Беларусі.

Інфармацыя ад палітвязняў не даходзіць да грамадскасці.

Студзень 2022 – рэжым забараняе партал палякаў у Беларусі

4 студзеня партал Znadniemna.pl унесены ў спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў Міністэрства інфармацыі Беларусі на падставе рашэння суда ў Берасці ад 30 снежня. Гэта азначае, што распаўсюджванне яго зместу з’яўляецца правапарушэннем, а аўтары матэрыялу могуць быць прыцягнутыя да крымінальнай адказнасці як экстрэмісты.

З 24 студзеня сайт Znadniemna.pl не можа быць адкрыты ў Беларусі. Неабходна выкарыстоўваць VPN.

Інфармацыя пра Анджэя Пачобута і Анжаліку Борыс не даходзіць да СМІ.

СМІ.

Люты 2022 – новы этап «польскай справы»?

15 лютага беларускія службы затрымалі намесніцу кіраўніка Саюзу палякаў Беларусі па культуры. У той жа дзень яна была вызваленая. Рэната Дземянчук да гэтага часу мела статус сведкі па «польскай справе».

Яна апекавалася многімі польска-беларускімі культурніцкімі ініцыятывамі, як падкрэсліваюць грамадскія актывісты з Горадні. Нашы гарадзенскія карэспандэнты не выключаюць, што яе затрыманне можа быць новым этапам атакі на Саюз палякаў Беларусі і яго сяброў.

16 лютага міністр замежных спраў Беларусі Уладзімір Макей падчас канферэнцыі па беларуска-расейскіх манеўрах распавёў пра актывістаў польскай меншасці, якія знаходзяцца пад вартай 11 месяцаў. Ён сцвярджаў, што Анжаліка Борыс і Анджэй Пачобут па-ранейшаму знаходзяцца ў няволі «з‑за дзеянняў польскага боку». Ён таксама заявіў, што па просьбе польскага боку Міністэрства замежных спраў Беларусі запытала ў «кампетэнтных органаў» пра іх здароўе. Ён падкрэсліў, што «іх здароўю нічога не пагражае», хоць раней сваякі Борыс казалі пра сур’ёзнае пагаршэнне яе стану і неабходнасць шпіталізацыі.

Дыпламат таксама заявіў, што ў дачыненні да арыштаваных існуюць «дамоўленасці паміж спецслужбамі» Беларусі і Польшчы. Паводле яго слоў, іх павінны былі вызваліць, як Бярнацкую, Цішкоўскую і Панішаву, але «гэтага не адбылося з‑за дзеянняў польскага боку».

Сакавік 2022 года – зняволенню не відаць канца

Пра польскіх актывістаў інфармацыі практычна няма. Звязацца з імі можна толькі праз традыцыйныя лісты і адвакатаў, але яны таксама знаходзяцца пад вялікім ціскам і прымушаюцца да маўчання.

Вядома, што ў Анжалікі Борыс сур’ёзныя праблемы са здароўем, а яе стан пагоршыўся з‑за вельмі дрэнных умоваў утрымання. Пра праблемы са здароўем Анджэя Пачобута неаднаразова распавядала яго жонка Аксана.

22 сакавіка Аксана Пачобут паведаміла ў Фэйсбуку, што перастала атрымліваць лісты ад мужа. Яе лісты, сцвярджае ён, яму таксама не перадаюць, хаця яна піша яму кожны дзень. Паводле яе слоў, усе астатнія зняволеныя ў камеры атрымліваюць карэспандэнцыю.

Пасля года зняволення нішто не сведчыць пра хуткае вызваленне польскіх актывістаў. Таксама невядома, калі пачнецца суд па «польскай справе».

Анджэй Пачобут і Анжаліка Барыс – толькі двое з 1100 палітвязняў Аляксандра Лукашэнкі.

ПЯ/ belsat.eu