Каханне перамагае ўсё. Гісторыя палітзняволеных журналістаў Ігара Ільяша і Кацярыны Андрэевай

Незалежныя журналісты Ігар Ільяш і Кацярына Андрэева сёння знаходзяцца ў палоне рэжыму, а яшчэ нядаўна Ігар быў на волі і расказваў пра тое, у якіх умовах утрымліваюць яго жонку Кацю. Тэлеканал «Настоящее время» пагаварыў з сябрамі і калегамі палітзняволеных журналістаў і расказвае гісторыю кахання іх сям’і.

Кацярына Андрэева і Ігар Ільяш — сямейная пара журналістаў, якая знаходзіцца ў зняволенні. Фота: сацсеткі

Ігар Ільяш і карэспандэнтка тэлеканала «Белсат» Кацярына Андрэева — прафесійныя журналісты. Андрэева ўжо чатыры гады знаходзіцца ў зняволенні за сваю прафесійную дзейнасць, а менавіта за асвятленне падзей 2020 года. Праз яе рэпартажы і стрымы на яе завялі крымінальную справу за «ўдзел у пратэстах», а пазней дадалі ёй яшчэ 8 гадоў калоніі, абвінаваціўшы яшчэ і ў «здрадзе дзяржаве».

20 кастрычніка 2024 года Ігара Ільяша затрымалі ў Мінску – нібыта за «садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці». Цяпер ён таксама знаходзіцца за кратамі ў СІЗА, яму пагражае працяглы тэрмін.

Другога лістапада ў Кацярыны Андрэевай быў дзень нараджэння, і ўжо чацвёрты раз журналістка сустрэла яго за кратамі. Тэлеканал «Настоящее время» пагаварыў з сябрамі і калегамі Ігара і Кацярыны і расказаў гісторыю кахання іх сям’і.

Крымінальны пераслед

Кацярына Андрэева знаходзіцца за кратамі з лістапада 2020 года. У лютым 2021 года журналістку разам з аператаркай Дар’яй Чульцовай асудзілі на 2 гады калоніі за стрым з «Плошчы Перамен» у Мінску 15 лістапада, калі сілавікі жорстка разагналі дэманстрантаў, якія пратэставалі супраць рэжыму Лукашэнкі.

У 2022 годзе Кацярына павінна была выйсці на волю. Але за некалькі месяцаў да вызвалення на журналістку завялі новую крымінальную справу — за нібыта «здраду дзяржаве». Гэтым разам яе асудзілі на 8 гадоў і 3 месяцы.

«Мы паўтаралі адна адной: «Дыхай. Дыхай». Даша Чульцова — пра апошні стрым з плошчы Пераменаў і Кацю Андрэеву

Цяпер Андрэеву ўтрымліваюць у калоніі № 4 у Гомелі. Былая палітзняволеная Крысціна расказала пра знаёмства з Кацярынай за кратамі:

«Каця — абсалютна мілая, цудоўная дзяўчына. Мне з ёй было лёгка мець зносіны. Я памятаю дзень, калі я вызвалялася. Каця тады была на бальнічным, і мы з ёй правялі дастаткова шмат часу, таму што за дзень да вызвалення чалавека вызваляюць ад працы, і, атрымліваецца, я была ў атрадзе, — расказвае суразмоўца «Настоящего времени». — Мы з ёй шмат узаемадзейнічалі.

Я памятаю яе словы: «Крысціна, а я выйду, я дакладна выйду! Я вызвалюся, я проста ў гэта ўжо не веру». Відаць, што чалавек ужо знаходзіўся ў апатыі».

Каханне перамагае ўсё

Усе чатыры гады, якія Кацярына Андрэева знаходзіцца ў зняволенні, яе муж Ігар Ільяш падтрымліваў жонку: пісаў ёй лісты, адпраўляў перадачы, ездзіў на спатканні ў калонію. Нягледзячы на пераслед з боку сілавікоў, журналіст адмовіўся з’язджаць з Беларусі, пакуль яго жонка знаходзіцца ў зняволенні.

«Увесь час, вось гэтыя чатыры гады, Ігар заўсёды камунікаваў, што ён будзе заставацца ў Беларусі. Яго жонка за кратамі, і ён нікуды не з’язджае, — расказвае Барыс Гарэцкі з Беларускай асацыяцыі журналістаў». — Перад судом над Чульцовай і Андрэевай мы рабілі вялікую прэс-канферэнцыю для прэсы з усяго свету, з перакладам на англійскую. І тады Ігар вельмі рашуча выказваўся, праўдзіва тлумачыў гэтую гісторыю, што вось, мая жонка за кратамі, што мне рабіць, я не магу з’ехаць, я не магу пакінуць сваю жонку. Яму хапіла на гэта адвагі, смеласці. Але ён увесь час быў пад прыцэлам, таму што ён вельмі вядомы журналіст».

Пра падтрымку, якую Ігар аказваў Кацярыне, расказала яшчэ адна калега журналістаў Яўгенія Доўгая: яна даўно працуе з тэмай беларускіх палітвязняў і стварыла ініцыятыву «Палітвязынка».

«Ігар — адзін з зусім нямногіх мужоў, які мог паехаць на іншы канец краіны, каб купіць для Каці нешта асаблівае, — расказвае Доўгая. — Ён старанна падбіраў ёй нейкія рэчы, якія мужчынам незразумелыя. Напрыклад, кораткастрыжаны Ігар разабраўся ў грабянцах, якія прызначаны для кучаравых валасоў, а якія не для кучаравых. Гэта шмат што значыць. Ён даваў і, я думаю, дае каласальную падтрымку Каці».

«У іх вельмі далікатныя і трапяткія стасункі. І за ўсе гады яе зняволення ён яе вельмі падтрымліваў: і дапамога была не столькі ў матэрыяльнай падтрымцы, не столькі дапамога з перадачамі, фінансавая, хоць гэтая дапамога вельмі важная, колькі псіхалагічная падтрымка, падтрымка ад блізкага чалавека, — пацвярджае словы Доўгай Крысціна. — Ігар ёй пісаў пастаянна, рэгулярна».

«У адным з лістоў у адказ мужу Кацярына напісала так: Калі я калі-небудзь пасля вызвалення вырашуся зрабіць тату, то гэта будзе фраза на латыні: «Amor vincet omnia». Гэта азначае «каханне перамагае ўсё»».

«Гэта расправа»

Ігар Ільяш адмовіўся з’язджаць з краіны і, як мог, падтрымліваў жонку за кратамі, пакуль у кастрычніку 2024 года не быў арыштаваны сам. 20 кастрычніка сілавікі са зброяй і ў поўнай амуніцыі затрымалі журналіста ў яго кватэры ў Мінску. Канфіскавалі яго тэхніку, а Ігара ў кайданках спачатку адправілі ў ізалятар на Акрэсціна, а пазней перавялі ў СІЗА. Афіцыйна яго абвінавацілі ў «садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці» — за тое, што ён даваў інтэрв’ю незалежным медыя, якія, паводле версіі ўладаў, з’яўляюцца незаконнымі.

«Мы не шкадуем, што гэтае кіно з’явілася». Ігар Ільяш — пра ўражанні ад фільму пра Кацярыну Андрэеву

Суразмоўцы «Настоящего времени» ўпэўненыя, што прычынамі пераследу Кацярыны і Ігара стала іх прафесійная дзейнасць, якая выклікала лютасць ва ўладаў і сілавікоў.

«Гэта расправа. Так, Ігар знаходзіўся ў Беларусі і нешта каментаваў, расказваў. Але ён адносіўся да катэгорыі родных палітвязняў, — падкрэслівае Барыс Гарэцкі. — Часам гэтыя людзі трапляюць пад рэпрэсіі, але часцей за ўсё ўлады больш паблажліва ставяцца да іх. Але пры гэтым ён журналіст.

І вось улада глядзела на гэта, глядзела і вырашыла, я так думаю, прылюдна яго пакараць. Яны вырашылі паказаць усім, што ўсе, хто мае дзёрзкасць заставацца ў Беларусі і нешта расказваць на Захад, што такія людзі трапяць за краты».

«Ігар заставаўся косткай у горле, — згаджаецца з гэтым меркаваннем Яўгенія Доўгая. — І ведаеце, мяне асабіста вельмі моцна раззлавала, што я бачыла вельмі шмат каментароў у тым жа беларускім фэйсбуку: «Чаму Ігар даваў каментары, чаму Ігар там выступаў?» А што яму заставалася рабіць? Ён, як любы нармальны чалавек, які кахае, спрабаваў данесці свету інфармацыю пра тыя ўмовы і той стан, у якім знаходзіцца Каця».

За сваю прафесійную дзейнасць, паводле звестак Беларускай асацыяцыі журналістаў, у зняволенні ў Беларусі сёння знаходзяцца ўжо 36 прадстаўнікоў СМІ. Усе незалежныя медыя ў краіне альбо разгромленыя, альбо выцесненыя за мяжу.

Барыс Гарэцкі не выключае: каб аднавіць адносіны з Захадам Аляксандр Лукашэнка будзе спрабаваць гандляваць у тым ліку і лёсам арыштаваных ім журналістаў.

«Для мяне важна, каб Імёны Андрэевай, Чульцовай, Золатавай, Чэкінай, іншых журналістаў былі заўсёды ў сусветнай павестцы, — кажа Гарэцкі. — Каб, калі ідзе нейкая размова пра Лукашэнку, ва ўсім свеце памяталі, што ў Лукашэнкі ў турме сядзяць 36 беларускіх журналістаў, якія проста рабілі сваю працу, а таксама шмат праваабаронцаў, палітыкаў, актывістаў. І каб людзі памяталі, што нейкія адносіны з Лукашэнкам магчымыя толькі пасля вызвалення гэтых людзей. Для нас гэта вельмі вялікі прыярытэт».

Калегі ў турмах. Напішыце ім ліст падтрымкі!