Алесь Адамовіч: “…Не будзе куды бегчы ў выпадку ядзернага пажару”. У Бабруйску ўшанавалі памяць выбітнага пісьменніка

Мерапрыемства прайшло 20 студзеня ў  Бабруйску, у тайм-клубе “1387”.  У падрыхтоўцы ўдзельнічалі таксама інтэрнэт-газета “Бобруйский курьер”, ініцыятыва “Прыпынак Адамовіча”.

“..бадай што адзіны з пісьменнікаў, які не баяўся казаць чыноўнікам праўду ў твар”

26 студзеня споўніцца 25 гадоў са дня смерці пісьменніка, публіцыста, грамадскага дзеяча Алеся Адамовіча. Дзяцінства і юнацтва ён правёў у пасёлку Глуша, што за 20 кіламетраў ад Бабруйска. Глушы прысвячаў свае творы, часта ўзгадваў у нататках. У тэстаменце абраў малую радзіму як месца свайго вечнага спачыну.

Пра Алеся Адамовіча кажуць: постаць еўрапейскага маштабу, разам з Васілём Быкавым — сумленне нашай нацыі, “беларускі Вацлаў Гавэл”, “бадай што адзіны з пісьменнікаў, які не баяўся казаць чыноўнікам праўду ў твар”, зацяты барацьбіт за мір на зямлі, супраць атаму — як ваеннага, так і мірнага, за свабоду слова.

Алесь Адамовіч — не толькі пісьменнік. Ён працаваў на мяжы літаратуры і журналістыкі. Быў адным з пачынальнікаў жанраў нон-фікшн і вербацім у беларускай літаратуры, публіцыстыцы. Таму ягоная спадчына важная таксама і для журналістаў.

Адамовіч даваў гісторыі і сучаснасці самой распавядаць пра сябе — галасамі сведкаў падзей. Ён не баяўся падымаць самыя вострыя пытанні, актуальныя як для кожнага чалавека, так і для чалавецтва агулам — вайна, рэпрэсіі, злачынствы супраць чалавека, права кожнага на жыццё, наступствы Чарнобыля.

“…Не будзе куды бегчы ў выпадку ядзернага пажару” — гэтыя словы пісьменнік Алесь Адамовіч напісаў у 1981 г. у сваёй нататцы “Ад не забій чалавека да не забій чалавецтва”. Да аварыі на Чарнобыльскай АЭС было яшчэ 5 гадоў.

Панавала ўсеагульнае захапленне “мірным” атамам, але ў той жа час яшчэ не страціла сваю актуальнасць пагроза ядзернай вайны. Пра небяспеку “ваеннага” атаму разважаў Алесь Адамовіч у сваіх артыкулах, эсэ, кнігах (“Катэхізіс ядзернага стагоддзя”, фантастычная аповесць “Апошняя пастараль”, у якой пісьменнік падае сваю візію ўсеагульнай ядзернай катастрофы).

Як высветлілася, небяспеку можа несці не толькі “ваенны” атам. Шмат хто яшчэ памятае лозунг савецкіх часоў: “Мірны” атам — у кожны дом”. Па жудаснай іроніі лёсу сэнс гэтых словаў занадта літаральна давялося адчуць на сабе сотням тысячаў, а нават мільёнам людзей. “Мірны” атам да сёння ў дамах адселенай Прыпяці, у хатках нашых пакінутых вёсак.

Алесь Адамовіч першы, як напісана ў прадмове да яго кнігі “Апакаліпсіс па графіку”, пачаў штурм “саркафага” хлусні, які пачаў узводзіцца над Чарнобылем амаль адразу пасля аварыі. 

Акадэмік Яўген Веліхаў так напісаў пра Адамовіча: “…адным з першых у свеце асэнсаваў і ацаніў маштабы буйнейшай тэхнагеннай катастрофы ХХ ст., яе наступствы для лёсаў яго роднай зямлі і нашай такой невялікай планеты”.

Адамовіч дамогся перасялення людзей з забруджаных вёсак, аздараўлення дзяцей за мяжой.

Крэаўтыўнае ўшанаванне памяці ад неабыякавых бабруйчан

Яшчэ на пахаванні, 30 студзеня 1994 года, сябры і калегі Адамовіча прапанавалі, каб на ягонай малой радзіме, у пасёлку Глуша пад Бабруйскам паўстаў музей пісьменніка. Здавалася б, фармальна не супраць і мясцовыя ўлады. Тым больш, выдатна захаваўся будынак аптэкі, у якім працавала маці Алеся Адамовіча, і дзе сям’я жыла падчас вайны. Там і вырашылі зрабіць музей. Аднак цягам усіх гэтых гадоў знаходзіцца перашкода за перашкодай, каб музея не было. Самая галоўная з іх — няма грошай.

Як можна цікава і хутка зрабіць нешта для ўшанавання памяці, паказаў летась бабруйскі актывіст Андрусь Архіпенка. Разам з камандай ён стварыў у Глушы арт-аб’ект “Прыпынак Адамовіча”, сабраў подпісы і грошы на помнік, які плануецца ўсталяваць ужо сёлета.

Ініцыятыва “Прыпынак Адамовіча” паўстала ўвесну 2018 года, калі бабруйчанін Андрусь Архіпенка і ягоныя аднадумцы вырашылі ператварыць звычайны аўтобусны прыпынак у вёсцы Глуша ў арт-аб’ект, прысвечаны Алесю Адамовічу. У ініцыятыву ўвайшлі кіраўніца бабруйскай суполкі ГА “БАЖ” Марына Маўчанава і журналісткі, сябры ГА “БАЖ” Алеся Лацінская і Наталля Халанская. Разам неабыякавыя бабруйчане правялі конкурс праектаў прыпынка і спрыялі рэалізацыі самай цікавай ідэі.

На вечарыне памяці Андрусь Архіпенка распавёў, як у яго ўсё гэта атрымалася, праз якія перашкоды давялося прайсці, як дапамагалі неабыякавыя людзі.

Бабруйская суполка ГА “БАЖ” прэзентавала мультымедыйны праект і невялікі фільм, падрыхтаваны адмыслова да гадавіны. Убачыць яго можна на сайце “Бобруйского курьера”: adamovich.babruysk.by.

Адмыслова на памятнае мерапрыемства і сустрэчу з Наталляй Адамовіч завіталі госці з Магілёва — Алена, настаўніца рускай мовы і літаратуры, і ейныя вучні. Яны захапіліся Адамовічам як драматургам. Зараз рыхтуюць свой бук-трэйлер да аповесці “Нямко”. Самі ж вучні будуць і акторамі, і рэжысёрамі, і аператарамі.