«34. Гэта не лічбы, а нашы сябры і блізкія за кратамі». Марафон салідарнасці са зняволенымі журналістамі працягваецца

Марафон салідарнасці з палітзняволенымі журналістамі. Вільня, 3 траўня 2023 года. Фота: БАЖ

«Рэпрэсіі ў Беларусі выйшлі на своеасаблівае плато»

Але акцыя не заканчваецца. На днях кампанія працягнецца ў Канадзе. «Цяпер адбываюцца некалькі маштабных войнаў: агрэсія Расіі супраць Украіны, канфлікт на Бліжнім Усходзе. Аб’ектыўна такія падзеі адцягваюць увагу ад Беларусі і сітуацыі з правамі чалавека. У тым, каб вярнуць нашу тэму на парадак дня і ёсць сэнс Марафону салідарнасці», — падкрэслівае старшыня БАЖ Андрэй Бастунец.

Марафон салідарнасці распачаўся з ініцыятывы БАЖ у траўні 2023 года ў Вільні. Трыццаць тры партрэты ўдзельнікі ўзялі ў рукі, каб нагадаць, колькі журналістаў утрымліваюцца ў месцах несвабоды праз сваю прафесійную дзейнасць.

Сапраўды, на той момант у месцах зняволення ў Белаусі знаходзіліся 33 журналісты, а цяпер — 34, хоць некаторыя нашыя калегі пасля адбывання «пакарання» выйшлі на волю.

— Сацыёлаг Генадзь Коршунаў мяркуе, што рэпрэсіі ў Беларусі выйшлі на своеасаблівае плато, — адзначыў Андрэй Бастунец. — Гэта значыць, колькасныя паказчыкі амаль не змяняюцца ўжо некалькі месяцаў. Адных журналістаў выпускаюць, але затрымліваюць іншых. Тое ж самае тычыцца тэмпаў надання экстрэмісцкага статусу арганізацыям і асобам.

Паводле старшыні БАЖ, рэалістычнай мэтай кампаніі ёсць прыцягванне ўвагі міжнароднай супольнасці, журналісцкіх і праваабарончых арганізацый, а таксама ўрадаў розных краін да сітуацыі з крымінальным пераследам журналістаў у Беларусі. Здаецца, атрымліваецца няблага.

— Калі мы на розных пляцоўках размаўлялі з заходнімі калегамі, высветлілася, што многія нават не ведаюць пра жудасныя рэпрэсіі, вялікую колькасць палітзняволеных, сфальсікаваныя крымінальныя справы супраць нашых калег і сяброў. Ёсць меркаванне нібыта ў 2020 годзе ўсё скончылася. Але гэта ж не так, — падкрэслівае Андрэй Бастунец.

Кожная ўзгадка ў сацсетках і на навінавых сайтах — напамін пра тое, што адбываецца побач з Еўрасаюзам, на вачах цывілізаванага свету. Акцыя працягваецца, на днях да яе далучыцца Канада. Там марафон правядзе IFEX, якая аб’ядноўвае больш за 120 уплывовых няўрадавых арганізацый.

— Падчас правядзення кампаніі яе ўдзельнікі ў розных краінах бачаць не толькі лічбы (самі па сабе жудасныя), але і твары тых, каго рэжым узяў у закладнікі, — нагадвае старшыня БАЖ. — Твары інтэлігентных жанчын і мужчын — і жудасныя тэрміны «пакарання» за тое, што яны выконвалі свае прафесійныя абавязкі. Я ўвесь час кажу: 34 журналісты за кратамі — гэта не лічбы. Большасць з гэтых людзей я добра ведаю, шмат хто з іх — мае сябры, нават блізкія сябры. Я нават у жудасным сне не мог уявіць сабе, што столькі маіх сяброў акажуцца ў зняволенні.

Нагадаем, з чаго ўсё пачалося і як праходзіла маштабная кампанія па ўсім свеце.

Літва

Марафон салідарнасці стартаваў у Вільні са слоганам «Трымаемся праўды, трымаемся разам!». У Сусветны дзень свабоды прэсы беларускія і літоўскія прадстаўнікі медыяў сабраліся разам, каб узяць партрэты Марыны Золатавай, Анджэя Пачобута, Алеся Любянчука і іншых журналістаў. Спатрэбіліся трыццаць тры пары рук, каб адлюстраваць, якія выпрабаванні выпалі на долю калег.

Гэта быў яскравы зварот да ўсяго свету пра тое, што ў Беларусі знішчаецца вольнае слова, а журналісты плоцяць сваёй свабодай за тое, што чэсна і прафесійна выконвалі сваю працу.

— Сэнс Сусветнага дня свабоды прэсы — нагадваць уладзе пра абавязак выконваць правы чалавека і перш за ўсё — права на свабоду выказвання, — адзначыў тады Андрэй Бастунец. — Фотаздымкі, што мы трымаем у руках, — сведчанне таго, як цяпер ставяцца да свабоды выказвання ў Беларусі.

Швецыя

Першымі, хто адгукнуўся на заклік пераняць эстафету, сталі скандынаўскія краіны. Да акцыі, якая прайшла ў Мальмё, далучыліся Шведскі саюз журналістаў, Frilans Syd, Swedish Pen.

— Многія з беларускіх журналістаў і журналістак не толькі нашы калегі, але і сябры. Мы салідарныя з імі і патрабуем неадкладнага вызвалення калег, якія ні ў чым не вінаватыя. Гэта не ананімныя людзі, не проста партрэты, гэта чалавечыя лёсы і лёсы іх сем’яў. Таму мы тут і патрабуем іх вызвалення. Мы салідарныя з імі, — цвёрда заявілі ўдзельнікі.

Фінляндыя

Услед выказала падтрымку і салідарнасць рада Саюза журналістаў Фінляндыі. Мясцовыя журналісты ўзялі ў рукі фотаздымкі і зачыталі імёны зняволеных беларускіх рэпарцёраў.

— Многія еўрапейскія журналісцкія арганізацыі ўдзельнічаюць у такой жа дэманстрацыі падтрымкі. У тым ліку літоўцы і шведы, — заўважыў эксперт па міжнародных справах Саюза журналістаў Фінляндыі Сала Назаранка.

Данія

Наступнымі былі ўплывовыя праваабаронцы Дацкага Хельсінкскага камітэта. Падчас канферэнцыі да іх звярнулася беларуская дыяспара.

— Паглядзіце на новы ўзровень катавання: цяпер невядома пра стан некаторых палітвязняў — Віктара Бабарыкі, Міколы Статкевіча і іншых, — расказала беларуска, якая прысутнічала на мерапрыемстве. — Пасля гэтага праваабаронцы далучыліся да акцыі БАЖ, узяўшы партрэты беларускіх журналістаў.

Удзельнікі канферэнцыі — паважаныя людзі, да іх меркавання прыслухоўваюцца. Іх жаданне падтрымаць палітвязняў — не проста знак пашаны.

Аўстралія

Пра нашу бяду ведаюць і на далёкім кантыненце, дзе таксама далучыліся да марафону. «Альянс медыяў, забаў і мастацтваў» (MEAA) падтрымаў акцыю і прыняў рэзалюцыю на знак падтрымкі сябраў БАЖ, якія сутыкнуліся з жорсткім пераследам з боку ўладаў, аж да турэмнага зняволення», — паведамілі ў сацсетках чальцы альянсу.

Яны заклікалі вызваліць беларускіх журналістаў, якія знаходзяцца ў месцах зняволення, і аднавіць свабоду прэсы.

Германія

Наступнай краінай, што прыняла ўдзел, стала адна з найбольш уплывовых дзяржаў Еўрасаюза. У культурным берлінскім цэнтры сабраліся журналісты і дзеячы культуры з Германіі, Беларусі, Эрытрэі і Расіі.

Падчас мерапрыемства, якое было арганізаванае літаратурнай платформай Weit­er Schreiben і Інстытутам Гётэ ў выгнанні, прайшла сустрэча журналістак і паэтак Сабіны Брыло (Беларусь) і Йіргалем Фіссеха (Эрытрэя). Аўтарак аб’ядноўвае падобны лёс: дыктатура на радзіме і жыццё ў выгнанні. З нагоды ўзгадалі зняволеных прадстаўнікоў медыя.

Грузія

Пасля прыйшло паведамленне з Батумі, які стаў адным з папулярных месцаў для рэлакацыі беларусаў, у тым ліку журналістаў. Прадстаўнікі незалежных беларускіх медыяў таксама правялі акцыю салідарнасці з калегамі.

На знак падтрымкі палітвязняў медыйшчыкі выйшлі на плошчу Еўропы ў цэнтры горада і ўзнялі партрэты журналістаў, якія цяпер у Беларусі знаходзяцца за кратамі.

Фестываль «Тутака»

Яскравым момантам лета-2023 стаў фестываль абуджаных «Тутака», што адгрымеў на Падляшшы (Польшча). Там жа атрымаў працяг Марафон салідарнасці. Зняволеных журналістаў падтрымалі палітыкі, спевакі ды іншыя вядомыя беларусы.

У руках Святланы Ціханоўскай партрэт Андрэя Аляксандрава, у Паўла Латушкі — Ксеніі Луцкіной, у Кацярыны Ваданосавай і Юрыя Стыльскага — Кацярыны Андрэевай (Бахвалавай), у Аляксандра Івуліна — Марыны Золатавай, у Маргарыты Ляўчук — Алеся Любянчука.

— Я далучаюся да Марафону салідарнасці з беларускімі журналістамі, бо падзяляю боль бацькоў, дзяцей і родных гэтых мужных людзей, — сказала Святлана Ціханоўская. — Яны — сапраўдныя прафесіяналы, за гэта і церпяць ад рэжыму, за гэта і пакутуюць зараз. Кожны дзень іх жыцця ў турме — гэта нерэалізаваныя планы, недаабдыманыя дзеці, выплаканыя вочы бацькоў і родных. Аб’ядноўваючы нашыя намаганні, мы набліжаем дзень волі для ўсіх палітзняволеных беларусаў. Трымаемся праўды! Трымаемся разам!

Рэжысёр з ЗША Эрні Барбараш

У кампаніі прынялі ўдзел не толькі арганізацыі і краіны, але і знакамітыя асобы. Так, рэжысёр з ЗША Эрні Барбараш вырашыў падтрымаць журналістку з Гомеля Ларысу Шчыракову.

— Калі я пабачыў пасты Святланы Ціханоўскай і Паўла Латушкі ў Insta­gram (з акцыі на фэсце «Тутака» ў Польшчы), — напісаў Эрні Барбараш, — то вырашыў далучыцца да Марафону салідарнасці. Абраў фота Лоры Шчыраковай, з якой рэгулярна камунікаваў з 2021 года, пакуль яе не забралі… Які жах…

Эрні Барбараш — рэжысёр і сцэнарыст, які нарадзіўся ў Адэсе ў 1977 годзе. Разам з бацькамі ён пераехаў у Канаду, цяпер жыве і працуе ў Лос-Анджэлесе (ЗША). Кожны тыдзень ён публікуе ў сацсетках гісторыю аднаго з беларускіх палітвязняў. А летась зрабіў мазаіку з карціны «Узяцце Бастыліі», выкарыстаўшы фотаздымкі тых, хто знаходзіцца за кратамі.

Аўстралійскі журналіст Сціў Кэнан

Да акцыі таксама даяднаўся аўстралійскі журналіст Сціў Кэнан, які цяпер жыве ў Лондане. Ён узначальвае еўрапейскае бюро тэлеканала ABC.

— Анджэй Пачобут — адзін з 33 журналістаў, якія цяпер знаходзяцца за кратамі ў Беларусі — дыктатуры, якую падтрымлівае Пуцін у цэнтры Еўропы, — напісаў у Twit­ter (X) Сціў Кэнан. – Яму прысудзілі 8 гадоў пазбаўлення волі. Падтрымайце Беларускую асацыяцыю журналістаў.

На акаўнт журналіста, які раней быў карэспандэнтам тэлеканала, рэпарцёрам аддзела расследаванняў і тэлевядоўцам, падпісаныя больш за 28 тысяч чалавек.

Сціў Кэнан даволі добра ведае пра нашу сітуацыю. У красавіку 2023 года ён прыязджаў у Вільню, дзе сустракаўся з беларускімі палітыкамі і журналістамі. Пасля быў апублікаваны рэпартаж, у якім аўтар нагадвае, што Беларусь лічыцца самай небяспечнай краінай у Еўропе для супрацоўнікаў медыя.

Міжнародная федэрацыя журналістаў

Адна з найбуйнейшых і найбольш вядомых медыяарганізацый — Міжнародная федэрацыя журналістаў (МФЖ) — у такі момант не засталася ў баку. У Брусэлі (Бельгія) насупраць будынка Еўрапейскай камісіі яе прадстаўнікі зладзілі адпаведную акцыю.

— Наш будынак размешчаны на вуліцы Rue de la Loi, тварам да Еўрапейскай камісіі. Мы мяркуем, што гэта прыдатнае месца для закліку да вызвалення нашых калег, — адзначылі супрацоўнікі МФЖ.

Генеральны сакратар арганізацыі Энтані Белангер заявіў: «Рэжым Лукашэнкі падаўляе свабоду слова і пазбаўляе свабоды журналістаў і супрацоўнікаў СМІ. Мы патрабуем неадкладнага вызвалення журналістаў, якія зараз знаходзяцца ў зняволенні ў Беларусі, і заклікаем арганізацыі па свабодзе прэсы і журналісцкія асацыяцыі не заплюшчваць вочы на рэпрэсіі супраць СМІ і абуральныя парушэнні правоў чалавека ў краіне».

Еўрапейская федэрацыя журналістаў

З аналагічным пасылам да беларускага рэжыму звярнуліся ўдзельнікі канферэнцыі Еўрапейскай федэрацыі журналістаў. У акцыі прыняла ўдзел старшыня арганізацыі Мая Север.

«Рэпарцёры без межаў»

Сімвалічна, што яшчэ адно паважанае журналісцкае аб’яднанне — «Рэпарцёры без межаў» (RSF) — далучылася ў дзень, калі разглядалася апеляцыя па справе Tut.by. Акцыю падтрымалі ў офісах, якія знаходзяцца ў 12 краінах свету!

Прадстаўнікі штаб-кватэры арганізацыі ў Парыжы, а таксама яе офісаў у Берліне, Брусэлі, Дакары, Жэневе, Лондане, Рыа, Стакгольме, Тунісе, Тайбэе, Вене і Вашынгтоне ўзялі ў рукі партрэты нашых калег, каб падтрымаць іх.

— Амаль праз тры гады пасля таго, як беларускія ўлады пачалі жорсткія рэпрэсіі пасля выбараў 2020 года, не відаць ніякіх прыкметаў таго, што судовы пераслед СМІ спыніцца, — заявіла дырэктар па кампаніях «Рэпарцёраў без межаў» Рэбека Венсан. — Мы, RSF, разам з нашымі партнёрамі з Беларускай асацыяцыі журналістаў гэтай акцыяй падтрымліваем незалежныя медыі краіны і заклікаем да неадкладнага вызвалення журналістаў, якія знаходзяцца ў зняволенні ў Беларусі.

БАЖ заклікае калег ва ўсім свеце падтрымаць акцыю салідарнасці!

Вы можаце раздрукаваць партрэты зняволеных калег, сфатаграфавацца з імі ў пазнавальных месцах вашага горада (не ў Беларусі) і апублікаваць у сацыяльных сетках з тэгамі #СвабодуЖурналістам і #BecauseThe­Jour­nal­ist, а таксама даслаць нам на адрас office@baj.media ці intercomm@baj.media .

#СвабодуЖурналістам
#BecauseThe­Jour­nal­ist

Чытайце яшчэ:

Верш Андрэя Аляксандрава загучаў па-ангельску. Акцыя да 1000 дзён зняволення медыяменеджэра

Фільм пра зняволеных беларускіх журналістак атрымаў срэбра на Чыкагскім кінафестывалі

Сумленне і гонар за кратамі. У розных краінах прайшла акцыя салідарнасці з Паўлам Мажэйкам