Ці існуе аб’ектыўная журналістыка?
Пад аб’ектыўнай журналістыкай зазвычай разумеюць нескажонае, збалянсаванае, незаангажаванае асьвятленьне падзеяў і фактаў, а таксама сытуацыяў, што выклікаюць публічны рэзананс.
Але ці сапраўды існуе аб’ектыўная журналістыка? І справа тут ня толькі ў тым, што мэдыя могуць выкарыстоўвацца дзеля маніпуляваньня грамадзкай апініяй. Сумневы ў аб’ектыўнасьці паўсталі якраз у дэмакратычных грамадзтвах і датычна зусім ня тых мэдыя, што абслугоўваюць партыйныя ці
Прычым гэтыя сумневы былі настолькі моцныя, што Таварыства прафэсійных журналістаў ЗША у 1996 годзе нават выдаліла панятак «аб’ектыўная журналістыка» са свайго этычнага кодэксу.
Што ж сталася падставай для такога радыкальнага кроку? І ці сапраўды мы мусім разьвітацца з гэтым паняткам?
«Першародны грэх», г.зн. «адпрыродную» неаб’ектыўнасьць журналістыкі выявіла новая дысцыпліна, якая атрымала назву «Мэдыя-пісьменнасьць» (Media Literacy ці Media Education) і якая ў
Галоўныя пастулаты гэтай дысцыпліны можна сфармуляваць так:
- усе мэдыяпрадукты канструююцца (г.зн. «збудаваныя» на аснове пэўнага сэлектыўнага прынцыпу);
- усе мэдыяпрадукты базуюцца на каштоўнасьцях ці адлюстроўваюць пэўны пункт гледжаньня (г.зн. ёсьць вынікам перадвызначанай (да пэўнай ступені) пазыцыі назіральніка);
- у выніку падаваная карцінка рэчаіснасьці з’яўляецца фрагмэнтарнай, а адзін і той жа мэдыяпрадукт розныя людзі ўспрымаюць («прачытваюць»)
- і, нарэшце, усе мэдыяпрадукты канструююцца з мэтай атрымаць прыбытак (мэдыя як бізнес) і/ці мець уплыў (мэдыя як «чацьвёртая ўлада»).
Гэткім чынам, можна бачыць, што нават тады, калі журналістыка (як прафэсія) і самі мэдыя не знаходзяцца пад ідэалягічным ўціскам, аб’ектыўнасьць ёсьць сумнеўнай рэччу. Гэта так, але…
Няўжо ня існуе хоць якіх сродкаў дзеля карэкцыі сытуацыі? Няўжо мы аніяк ня можам узьняцца
Парадаксальна, але станоўчы адказ на ўсе гэтыя пытаньні як раз і ляжыць там, дзе і паўстаў ідэал «аб’ектыўнай журналістыкі», г.зн., у пласкіні прафэсійнай (журналісцкай) этыкі.
Бо любая этыка перадусім і ёсьць спробай выйсьці
А аб’ектыўнасьць якраз і ёсьць вынікам незаангажаванай, надпартыкулярнай пазыцыі, пазыцыі
І, нарэшце, ёсьць яшчэ адзін надзвычай важны інструмэнт (сродак), неабходны дзеля пераадоленьня фрагмэнтарнасьці (абмежаванасьці) любых канструяваных прадуктаў. Гэты інструмэнт — крытычнае мысьленьне. Дарэчы, адзначым, што культываваньне крытычнай апініі (кажучы прасьцей, уменьне задаваць вострыя пытаньні) — неад’емная частка журналісцкай прафэсіі. А таму выглядае на тое, што калегі з Таварыства прафэсійных журналістаў усё ж пасьпяшаліся выдаліць панятак «аб’ектыўная журналістыка» са свайго этычнага кодэксу.