Калі вы цікавіцеся беларускім тэатрам, то вельмі верагодна маглі бачыць спектакль «Замова» — містычную дзею па матывах архаічных рытуалаў і старажытных песень. Радыё Ўнет пагаварыла з рэжысёрам пастаноўкі — маладым беларускім акцёрам Максімам Шышко.
Максім Шышко, 2024 год. Фота: Радыё Ўнет
Гэта пастаноўка стала для Максіма Шышко не проста дэбютам — саматэрапіяй. Яна загаіла раны пасля драматычнага 2020-га, калі трэба было сыходзіць з любімага РТБД. І пасля страшнага 2022-га, калі ён, украінец па нацыянальнасці, выйшаў у цэнтры Мінска з адзіночным антываенным пікетам. У адказ яго жорстка затрымалі і дэпартавалі, нават не даўшы сабраць рэчы.
— Я ўкраінец і грамадзянства ў мяне ўкраінскае, і ў іх была такая опцыя. Яны вырашылі пазбавіцца ад мяне такім чынам, — прыгадвае Максім, як выйшаў да Нацыянальнай бібліятэкі з украінскім сцягам.
— Потым суддзя ў мяне пыталася, чаму я выбраў такое месца. Я патлумачыў, што бібліятэка — гэта сімвал слова. Што так я хацеў данесці, што ўсё можна вырашыць, дамаўляючыся. Я прастаяў хвілін 15 і мяне забралі. Спачатку адседзеў содні, а пасля мне сказалі, каб я рыхтаваўся да дэпартацыі.
— Вам далі час на тое, каб хаця б сабраць рэчы?
— У аэрапорт я прыехаў адразу з Акрэсціна. Валізку з рэчамі збіралі жонка з мамай. Нам далі пару гадзін, каб паразмаўляць і развітацца. Такая вось гісторыя. Спачатку цябе да аэрапорта суправаджаюць два афіцэры міграцыйнай службы, а потым проста вышпульваюць з краіны, і 10 гадоў ты не можаш вярнуцца. У Грузіі я некаторы час чакаў візу, а потым праз Літву прыехаў у Варшаву. Гэта быў доўгі шлях.
«Варшава — вельмі цёплы горад, і я адчуў гэтае цяпло найперш ад людзей»
— Памятаеце свой першы дзень у Польшчы?
— Я прыехаў вясной, і ўсё якраз квітнела, зелянела, я быў у захапленні. Варшава была сонечная, цёплая, радасная. Я сустрэўся з сябрамі, з якімі даўно не бачыўся. Першае ўражанне было цудоўнае. Варшава — вельмі цёплы горад, і я адчуў гэтае цяпло найперш ад людзей.
— Гэта кантраставала таму, што было ў Вас на душы?
— Складанае пытанне… Напэўна, не. Я столькі да гэтага перажыў. Проста была палёгка і надзея, што ўсё будзе добра.
Максім Шышко. 2024 год. Фота: Радыё Ўнет
— Вы, дарэчы, утульна сябе адчуваеце ў гарадской прасторы?
— Я ўсё сваё дзяцінства пражыў у вёсцы. Першы мой горад, у якім я жыў «на стала», быў Брэст, калі я паступіў у музычны каледж. Таму для мяне горад — гэта заўсёды штосьці трошкі чужое. Мне падабаецца прырода, рэчкі, азёры, каб куры бегалі па падворку (смяецца). Але зараз і гарадская энергетыка мне блізкая.
— А які ваш самы цёплы ўспамін украінскага дзяцінства?
— Напэўна, дзеруны. Мама летам заўсёды пякла пляцкі з бульбы, са смятанай хатняй. Ммм… Дзяцінства — гэта рэчка, да якой мы малымі бегалі купацца. Гэта брат. Мне было 9, яму 2, і мне трэба было яго даглядаць. То я клаў яго спаць, а сам бег гуляць у футбол. Да поля было хвілін 15. Я гуляў, потым вяртаўся — глядзеў як там брат, калыхаў яго — і зноў вяртаўся на поле. Потым, калі брат падрос, на ровары яго катаў. Такое вось дзяцінства — з сябрамі, са школай, з бабуляй, рэчкай. Цёплыя адчуванні ад Украіны ў мяне…
— А ёсць куды вярнуцца і да каго прыехаць?
— Там засталася далёкая радня, але мы з імі даўно не бачыліся. Апошні чалавек, да якога я ездзіў, была бабуля. Пасля яе смерці я там не быў, а хату мы прадалі. Яшчэ ёсць сябры са школы, некаторыя зараз на фронце, і гэта жудасна.
Максім Шышко. Фота: Радыё Ўнет
Пра вялізную крыўду і страх
— Максім, як вы з бацькамі апынуліся ў Беларусі?
— Я, дарэчы, вельмі доўга думаў, што пражыў у Беларусі 23 гады. Але нядаўна мама мяне паправіла —25! У канцы дзевяностых бацькі вырашыліся пераехаць у Беларусь, бо там, дзе мы жылі, яны не маглі знайсці працу. Узялі мяне з братам і паехалі да сваякоў. У Беларусі я скончыў Брэсцкі музычны каледж, потым Акадэмію мастацтваў, працаваў у РТБД, пакуль мяне не дэпартавалі за антываенную акцыю. Вось такая мая гісторыя.
— Што вы адчувалі 24 лютага 2022 года?
— Гэта нельга перадаць словамі. Памятаю, што была вялізная крыўда і страх. Немагчыма было паверыць, што гэта сапраўды адбываецца. Ты разумееш, што ты нават не мурашка ў гэтым сусвеце, а ўвогуле ніхто. Ты нічога не можаш зрабіць, каб гэта спынілася. Ты чытаеш тэлеграм, бачыш фота, відэа, і гэта немагчыма апісаць. Не хапае слоў, каб распавесці, што было ўнутры…
— Беларускую мову так добра вывучылі ў школе ці пазней, у Акадэміі мастацтваў?
— Пачаў у школе: прынцыпова выбраў беларускі профіль. У нашай школе ў Астармечаве можна было выбраць у якасці профілю 2 прадметы. Я абраў беларускую мову і матэматыку, алгебру. Хаця потым пашкадаваў і зразумеў, што ў алгебры нічога разумею. А вось беларуская мова і літаратура вельмі падабаліся, хаця для мяне як для ўкраінца складана было. Памятаю, што мне вельмі падабаліся «Палескія рабінзоны». Я не надта люблю чытаць, але гэта быў кайф. Было лета, я залазіў на вярбу каля хаты і сядзеў чытаў кніжку.
Максім Шышко. Варшава, 2024 год. Фота: Радыё Ўнет
Творчыя спрэчкі з Белахвосцік і ціхі супраціў з Гарцуевым
— Максім, якая з сыграных Ввамі роляў раз і назаўжды падарыла адчуванне, што вы займаецеся сваёй справай?
— Гэты быў Файны хлопчык у галіфэ ў спектаклі «Кар’ера доктара Раўса». Напэўна, адна з самых цяжкіх у працы, але самая кайфовая роля ў выніку. Гэта зборны вобраз. П’еса была перанаселеная персанажамі, рэжысёр Аляксандр Гарцуеў вырашыў аб’яднаць у спектаклі некалькі характараў у адным.
Гэта няпроста, я некалькі разоў сябе ламаў, выкручваў, але ў выніку я разумею, што дзеля гэтых момантаў я і вучыўся, дзеля гэтага прыйшоў у прафесію. У мяне атрымалася данесці думку, што нягледзячы на сваю абаяльнасць, на сваю праўду, мой герой усё ж скаціна і фашыст. Напэўна, гэта лепшая і любімая мая роля, самая важная веха ў маім прафесійным станаўленні.
— Хто яшчэ мацаваў вашую акцёрскую веру ў сябе?
— Канечне, гэта майстар курса ў акадэміі Зоя Валянцінаўна Белахвосцік. У сілу маладосці, юнацкага супраціву і амбіцыйнасці я не заўсёды ёй давяраў. Мне не падабалася крытыка. Табе ж здаецца ў юнацтве, што ты геніяльны. Але зараз я разумею, што ўсё было правільна. І дзякуй ёй вялікі за гэта.
— Якая, дарэчы, акцёрская работы Зоі Белахвосцік вам запомнілася ў часы студэнцтва? Вы ж, канечне, хадзілі на яе спектаклі…
— Мне вельмі падабалася яе роля ў спектаклі «Піць, спяваць, плакаць».
— Пасля Акадэміі мастацтваў вы размеркаваліся ў Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургіі. Якім чынам складваліся адносіны з яго мастацкім кіраўніком Аляксандрам Гарцуевым?
— Я вельмі, дарэчы, яму ўдзячны за тое, што ён мяне ўзяў да сябе. Якія адносіны? Я з ім часта не пагаджаўся, але ўнутры сябе. Мне здавалася, што а вось тут можна лепш, а тут інакш. Не разумеў, што маладым людзям трэба час ад часу слухаць, што табе кажуць вельмі дасведчаныя людзі. Але ў Аляксандра Фёдаравіча была вельмі цікавая рыса. Часам, калі мне не падабаліся яго прапановы, я прыносіў свой варыянт. І вельмі часта так адбывалася, што ён казаў: «Файна, так і пакідай». А я ж думаў, што будзе нейкі канфлікт, што не дазволіць! Але так я пачынаў разумець, што мне пачалі давяраць. І гэта вельмі важны досвед і вельмі каштоўнае асэнсаванне.
— Выйсці першы раз на сцэну ў вялікай ролі — гэта вельмі страшна?
— Трасецца ўсё ў арганізме — апошняя костачка, якая ёсць. Вушы, ногі, калені і нават пяткі. Вельмі страшна. Я не памятаў, што я рабіў — настолькі гэта вялікі стрэс. Але гэта такі этап, які трэба прайсці.
«Наркотык патрапіў у кроў, і я зразумеў, што спяваць мне не так кайфова, як граць на сцэне»
— Мы ж маглі зараз з вамі размаўляць не як з акцёрам, а як з оперным спеваком? Вы скончылі Брэсцкі музычны каледж па класе акадэмічнага вакалу.
— І ўжо нават хадзіў на кансультацыі да прафесуры ў Акадэмію музыкі. Трэба было проста прыйсці на экзамены. Але ў нейкі момант я зразумеў, што мне больш падабаецца граць на сцэне ў якасці актора, а не спевака. У нас жа было акцёрскае майстэрства ў каледжы. Я паспрабаваў сябе ў ролі, наркотык патрапіў у кроў, і я зразумеў, што спяваць мне не так кайфова, як граць на сцэне.
Максім Шышко. Варшава, 2024 год. Фота: Радыё Ўнет
— Якія ў вас зараз з операй адносіны?
— Ёсць парачка арый, якія мне падабаецца. Але не магу сказаць, што гэта мой любімы жанр. А вось любоў да музыкі засталася. Я слухаю вельмі шмат і вельмі рознай музыкі.
— Музычным стаў і ваш рэжысёрскі дэбют — спеўна-драматычны спектакль «Замова».
— Гэта быў абсалютна аўтатэрапеўтычны досвед для нас усіх. Такі спектакль ужо даўно прасіўся на свет. Там гучаць рэліктавыя спевы і замовы нашых продкаў. Я не магу сказаць, што я быў рэжысёрам — я займаўся візуалам і празаічным афармленнем. Спектакль адбыўся дзякуючы ўсім нам — гэта і музыка Мікіты Залатара, і спевы Машы Пятровіч і Дашы Новік, і ўдзел Андрэя Новіка. Мая задача была прывесці ўсё гэта ў нейкую форму, якая б мне падабалася.
— Чаму, дарэчы, вы самі не заспявалі ў «Замове»?
— А мяне прымушалі. І вельмі крыўдзіліся, што я не хачу. Але для мяне было важна паспрабаваць і зразумець, ці выцягну я менавіта візуальную частку. Для мяне гэта быў больш важны досвед, і дзякуй калегам, што яны мяне пачулі, зразумелі і адбылося так, як адбылося. Насамрэч я вельмі задаволены вынікам. Гэта вельмі каштоўная рэч для ўсіх нас.
Сцэна са спектакля «Замова». Фота: Радыё Ўнет
— Вы зараз амаль усёй сваёй камандай «Замовы» стварылі тэатральнае бюро BY teatr. Запытаюся коратка: навошта?
— Мы хочам сабраць як мага больш творчых людзей, звязаных з тэатрам. Хто хоча, хто можа, хто зацікаўлены. Будзем разам думаць, як рэалізаваць ідэю, прымяніць веды, досвед, што мы можам раібць, як знайсці фінансаванне. Мы пакуль што працуем над адкрыццём юрыдычнай асобы і плануем зрабіць фундацыю, каб прасцей было шукаць грошы. Займаемся сайтам. Мэта гэтай ініцыятывы — дамагчыся таго, каб людзям можна было плаціць за іх працу.
«Ты не можаш страціць інтарэсу да таго, чым ты гарыш»
— 23 сакавіка вас можна будзе ўбачыць у спектаклі Андрэя Новіка «Галера» . Каго Вы там граеце?
— О, мая роля вельмі цікавая і няпростая. Гэта шэры звычайны чалавек. Аказваецца, што для мяне гэта было выклікам у кар’еры — сыграць абсалютна звычайнага чалавека. Ва ўсіх маіх папярэдніх ролях была іскрынка, а тут як касцюмы шэрыя, так і морды ў нас павінны быць шэрыя. Задача з зорачкай.
— Вы граеце спектакль па-польску!
— І палякі кажуць, што мы добра размаўляем. Вучыў тэкст на памяць. Імправізаваць пакуль складана, і ўсё ж атрымліваецца нядрэнна. Прыходзьце паглядзець, што атрымалася. Мы пакажам гэты спектакль у Тэатральным інстытуце ў межах фестывалю Inexkult.
— Максім, як ва ўмовах эміграцыі захаваць цікавасць да акцёрскай прафесіі — калі спектаклі ідуць раз-два, калі няма сваёй прасторы для рэпетыцый, калі трэба элементарна зарабляць на хлеб?
— Напэўна, калі ты губляеш цікавасць да сваёй прафесіі, то, магчыма, ты проста займаешся не сваёй справай? У нас зараз такая сітуацыя, што мы амаль усе вымушаныя падпрацоўваць — хто на будоўлі, хто ў дастаўцы, хто ў таксі, але нягледзячы на гэта мы яшчэ знаходзім час, сілы і нават свае грошы, каб укласці ў праекты, якія хочацца зрабіць. Ты не можаш страціць інтарэсу да таго, чым ты гарыш.
— А як зразумець, ці ў правільным кірунку ты ідзеш, ці важныя рэчы робіш? Як заставацца цікавым гледачу?
— У гэтым я прытрымліваюся эгаістычнай пазіцыі. Не трэба рабіць мастацтва для кагосьці, каб камусьці спадабацца. Яго трэба рабіць для сябе — каб пазбавіцца ад сваіх страхаў і штосьці сказаць свету.
Максім Шышко. Варшава, 2024. Фота: Радыё Ўнет
— Хто сёння вашае бліжняе кола?
— Сям’я. Нягледзячы на тое, што я тут, а бацькі там, я адчуваю нашую еднасць. У Варшаве мая жонка, якая мяне вельмі падтрымлівае.
— Вы з Машай Пятровіч пазнаёміліся ж у РТБД, правільна?
— Так, працавалі разам над спектаклем «Дзед» Дзяніса Паршына і так неяк атрымалася. Але і да гэтага я ўжо прыглядаўся да Машы.
— А яшчэ ў Варшаве ёсць сябры…
— Кум Андрэй Новік. Мы жартуем, што ў нас кумаўство ў тэатры. Я хросны бацька яго сына. Насамрэч, калі я трапіў у Акрэсціна і пасля Маша распавядала, колькі людзей нас падтрымлівала, тэлефанавала, я зразумеў, што я вельмі багаты чалавек. Вакол мяне столькі людзей, якія ў такі крытычны момант нас падтрымлівалі! Я ім вельмі ўдзячны і спадзяюся, што змагу калі-небудзь адплаціць тым жа, але не ў такой жудаснай сітуацыі. Дай бог, каб усё ва ўсіх было добра.
Кожны чацвер мы дасылаем на электронную пошту магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы мерапрыемстваў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі), а таксама самыя важныя навіны і тэндэнцыі ў свеце медыя.
