«Было 17 варыянтаў нобэлеўскай лекцыі». Вялікае шчырае інтэрвію Натальлі Пінчук аб прэміі і каханьні

«Гэта калектыўны твор — рэдактараў, хто дапамагаў, было каля пяці чалавек»

— Натальля, многія беларусы не маглі стрымаць сьлёз, слухаючы нобэлеўскую лекцыю Алеся Бяляцкага з вашых вуснаў. Гэта былі сьлёзы гонару і болю. Людзі захапляліся, зь якім гонарам, годнасьцю і вытрымкай вы данасілі голас Алеся, голас палітзьняволеных Беларусі, беларускі голас усяму сьвету. Што вы адчувалі на гэтай трыбуне?

— Вялікае хваляваньне і вялікую адказнасьць. Прамова была самым істотным момантам ва ўсёй цырымоніі, і таму мне трэба было сабраць усе сілы, усе нэрвы, ня даць магчымасьці разгубіцца і змагчы данесьці да людзей думкі Алеся, яго перажываньні, ягоны боль за людзей Беларусі, за тое, што зараз адбываецца ў Беларусі.

— Раскажыце, калі ласка, як рыхтавалася прамова. Назіральнікі называюць яе бездакорнай. Як доўга яе пісалі? Колькі было рэдакцый? Ці раіліся зь сябрамі, з паплечнікамі Алеся?

— Можна сказаць, што найперш. Гэтая прамова пабудаваная з цытатаў Алеся, гэта ягоныя словы, ягоная прамова, ім уласна напісаная прамова, хоць і непасрэдна не была перададзеная для зачытваньня на гэтай цырымоніі. Увогуле гэта калектыўны твор. Рэдактараў, тых, хто дапамагаў, было каля пяці чалавек. Цяжка было гэта складаць і ўлічваць супярэчлівыя меркаваньні па тых ці іншых момантах прамовы. Урэшце мы знайшлі пагадненьне, узаемаразуменьне і пры канчатковым рэдагаваньні атрымалася тое, што вы пачулі. Было вельмі шмат рэдакцый. Спачатку файлы называліся па-рознаму, потым я стала іх нумараваць і ў канчатковым выніку было 17 варыянтаў прамовы.

— 17 варыянтаў! А што ня трапіла ў яе ўрэшце?

— Трэба было абавязкова ўкласьціся ў час. Ня трапілі розныя варыянты выказваньняў, цяпер ужо дакладна не скажу, якія. Я вельмі ўдзячная тым, хто крытычна падыходзіў да гэтага матэрыялу, хто рабіў заўвагі, хто мірыўся з заўвагамі іншых. Урэшце мы здолелі разам, агульнымі намаганьнямі ўсё гэта зрабіць.

Не ўвайшло шмат чаго. Вы разумееце, якая ў Алеся спадчына. Ён даваў шмат інтэрвію, у яго шмат кніг, ёсьць шмат відэаматэрыялаў. Для вывучэньня ўсяго гэтага была праведзеная вялікая праца. Мы пачалі 20 лістапада ці крыху раней, а трэба было закончыць да 1 сьнежня. Была дастаткова напружаная сытуацыя, каб пасьпець і здаць у тэрмін.

— Вы казалі пра вялікую літаратурную спадчыну Алеся Бяляцкага. Радыё Свабода пасьпела да цырымоніі выдаць кнігу «Алесь Бяляцкі на Свабодзе» і нават перадаць яе вам у Осла напярэдадні цырымоніі. Нобэлеўская прамова была складзеная з ранейшых тэкстаў Алеся Бяляцкага, але там былі і словы, якія ён сказаў вам падчас спатканьня. Што гэта былі за словы?

— Гэта самыя першыя словы пасьля таго, як я сказала «А зараз перадаю слова Алесю». Там ён згадаў усіх праваабаронцаў — з Узбэкістана, Азэрбайджану, іншых краінаў, назваў канкрэтныя прозьвішчы праваабаронцаў. «Усе мы браты і сёстры» — сказаў. Ён памятае ўсіх, не забываецца, знаходзячыся ў турме. Праз два самыя першыя асноўныя абзацы ён перадае пасланьне, што гэтая прэмія ўсім беларусам. Гэта ацэнка той барацьбы і дзейнасьці беларусаў, ня толькі праваабаронцаў, якую дэманстравалі беларусы асабліва ярка ў 2020 годзе.

Гэта пасланьне пра тое, што пра беларусаў забывацца нельга, бо яны знаходзяцца ў вельмі цяжкай сытуацыі. І ўсе мы — браты і сёстры, і заслуга ў гэтай прэміі — усіх беларусаў. Такі асноўны мэсыдж. Што тычыцца іншага, то цудоўна, што знайшліся выказваньні, якія характарызуюць сучасную сытуацыю ў Беларусі, са зьняволенымі ў турмах… Памятаеце ягоную фразу, што гэта пекла на зямлі? Гэта ўсё дало магчымасьць скласьці такую прамову, якая б закранула ўсе балючыя пытаньні, зьвязаныя зь Беларусьсю.

— Мы ня ведаем дакладна, ці ведае Алесь Бяляцкі пра тое, як прайшоў дзень 10 сьнежня ў Осла. Ці дайшла да яго інфармацыя пра тое, як усё адбывалася?

— На жаль, ня ведаю. Я ня думаю, што афіцыйныя сродкі масавай інфармацыі што-небудзь гаварылі пра гэта. У турме вельмі цяжка атрымаць незалежную прэсу. Я ня думаю, што ён ведае пра гэта што-небудзь.

«Лоеў — гэта самае лепшае месца ня толькі ў Беларусі, але і на зямлі»

— Я вельмі хачу, каб наша аўдыторыя пра вас больш даведалася — пра жонку Алеся Бяляцкага, якая прадставіла ўсяму сьвету голас Беларусі. Вы нарадзіліся ў Лоеве. Раскажыце пра вашу сям’ю, пра дзяцінства.

— Я нарадзілася ў Лоеве, гэта самае лепшае месца ня толькі ў Беларусі, але і на зямлі. Зразумела, што для ўсіх нас самыя дарагія мясьціны, дзе мы нарадзіліся, але Лоеў прыгажэйшы за ўсіх. Упадзеньне Сожа ў Дняпро, дзе ён знаходзіцца, гэта вельмі маляўнічая мясьціна, якая выклікае захапленьне ва ўсіх, хто прыяжджае і бачыць Лоеў, тую прыроду, тыя стромкія берагі, на якіх стаіць наш пасёлак.

Што тычыцца сям’і… Я была позьнім дзіцём. У сям’і было трое дзяцей — сястра, брат, паміж якімі ў мяне была розьніца 14 і 13 гадоў. На сёньняшні дзень, на жаль, маіх родных ужо няма. Я засталася адна з нашай сям’і. Што тычыцца майго жыцьця, то яно, мабыць, паўтарае жыцьцё шмат якіх жанчын. Нарадзілася, вырасла, дзяцінства, сталеньне. Закончыла 8‑гадовую школу, потым пэдвучэльню, Гомельскі ўнівэрсытэт, дзе атрымала адукацыю і спэцыяльнасьць «Гісторык. Выкладчык гісторыі і грамадазнаўства» — так напісана ў дыплёме. Сям’я, жыцьцё. Усё як звычайна.

«Большую частку свайго жыцьця размаўляю толькі па-беларуску»

— Калі я рыхтавалася да інтэрвію, я ў аднаго чалавека, які вас ведаў у маладосьці, запытала, калі вы пачалі па-беларуску гаварыць. А ён мне адказаў, што ня ведае, калі вы па-расейску гаварылі. Калі ўсё ж вы загаварылі па-беларуску?

— Па-беларуску я пачала добра гаварыць, калі ўжо вучылася ва ўнівэрсытэце. Да гэта заканчвала расейскую школу, дзе беларускую мову вывучалі па некалькі гадзін на тыдзень. Ва ўнівэрсытэце выкладаньне вялося амаль што ўсё па-расейску. Пачынаючы з унівэрсытэту, я старалася перайсьці на беларускую мову. Атрымліваецца, што я большую частку свайго жыцьця размаўляю толькі па-беларуску. У мяне былі невялікія моманты ў жыцьці, калі я гаварыла толькі па-расейску. Цяпер таксама даводзілася, але тады, у асноўным, калі працавала з іншаземцамі.

— Дык вы на беларускую перайшлі яшчэ да таго, як з Алесем пазнаёміліся?

— Не. Тут я мушу прызнаць уплыў Алеся. Ён не прымушаў мяне. Адназначна. Немагчыма сабе ўявіць, каб Алесь прымушаў. Але я паступова знаёмілася з мовай, успамінала мову бабулі. Мне цікава і прыемна было пагаварыць менавіта па-свойму, па-лоеўску, ці ўжо на бабулінай мове. Калі ўжо я стала вывучаць гісторыю, то зразумела, наколькі гістарычны лёс быў несправядлівы да Беларусі, да беларускай гісторыі і да беларускай мовы. Асабліва калі прыгадаць моманты, зьвязаныя з русыфікацыяй, і да чаго яна прывяла на сёньняшні дзень. На жаль, гэта нам добра вядома. Гэта выклікала пратэст. І я зразумела, што са свайго боку павінна рабіць усё магчымае, каб вярнуць справядлівасьць на нашу зямлю.

«Алесь сарваўся ў самаволку, прыехаў да мяне, і мы спрабавалі знайсьці магчымасьць хутка расьпісацца»

— Як пазнаёміліся зь Алесем? Якім было першае спатканьне? Мне расказвалі гісторыю пра тое, як вы хацелі хутка расьпісацца, бо Алесю ў войска трэба было ісьці, але не атрымалася…

— Была такая гісторыя, ад якой мне да гэтага часу страшна. Але давайце спачатку. Мы пазнаёміліся на вясельлі майго стрыечнага брата. Ён вучыўся разам з Алесем на гісторыка-філялягічным факультэце (брат на гістарычным, Алесь — на філялягічным вучыўся). З Гомля прыехаў іх гурт «Баскі» граць на вясельлі ў майго стрыечнага брата, і там я пазнаёмілася з Алесем, на той час як з гітарыстам.

Далейшы лёс так склаўся, што мы няўхільна сустракаліся ў тых ці іншых месцах: то ў піянэрскім лягеры разам працавалі, потым я паступіла ва ўнівэрсытэт, мы адзін год разам вучыліся (ён заканчваў, а я яшчэ на першым курсе вучылася).

Чаму мне дагэтуль страшна згадваць пра гісторыю з войскам? Алесь мог трапіць у вельмі непрыемную сытуацыю. Ён служыў у Свярдлоўску, за Ўралам. І трэба было перавезьці нейкае абсталяваньне з эўрапейскай часткі за Ўрал. Яны праяжджалі з гэтай тэхнікай недалёка ад Беларусі. І Алесь сарваўся ў самаволку, за што мог трапіць пад трыбунал. Дамовіўся наколькі магчыма і прыехаў да мяне. І мы спрабуем знайсьці магчымасьць хутка расьпісацца. Трэба было два ці тры месяцы чакаць. Шукалі знаёмых.

Тацяна Дубавец спрабавала ў сябе ў вёсцы дамовіцца. Там прасьцей было нейкім чынам запісацца ў чаргу на шлюб. Усе намаганьні ні да чога не прывялі. Не атрымалася. Але гэта было ня так страшна, бо больш за ўсё я баялася, каб Алесь не спазьніўся на зваротны цягнік. Ён пасьпеў. Але ягоны ўчынак перавярнуў мае ўяўленьні пра Алеся. Да сёньняшняга дня я яго ўспамінаю і разумею, што ён рызыкаваў вельмі шмат дзеля мяне. Гэта памяць на ўсё жыцьцё.

— І калі ўрэшце ўдалося расьпісацца?

— Ужо пасьля войска, у больш спакойнай атмасфэры мы гэта зрабілі. Вясельля як такога не было. Былі толькі мы і нашы сьведкі. Усё.

— У вас вельмі прыгожае прозьвішча, у Алеся таксама. І вы вырашылі ня браць прозьвішча мужа, што ў той час ня многія жанчыны рабілі. Чаму?

— Цяжка сказаць. Можа, тут паўплывала крыху гісторыя сям’і. І Алесь ня быў супраць. Так склалася, што ў маці дзявочае прозьвішча Пінчук, і ў бацькі таксама было прозьвішча Пінчук. Для мяне натуральным было і далей несьці сваю бацькоўскую лінію па прозьвішчы. І Алесь з гэтым пагадзіўся.

«Мы расьпісаліся з бласлаўленьня толькі мамы, бацьку пазьней паставілі перад фактам»

— Расказваюць таксама, што ваш бацька быў высокім начальнікам, і што ён ня быў спачатку задаволены, што вы выходзіце замуж за «апазыцыянэра». Якім быў канфлікт на той час і як ён вырашыўся пазьней?

— Бацька быў супраць. Ён быў сябрам Камуністычнай партыі, даволі актыўным, быў другім сакратаром райкаму ў свой час. Я ж дзялілася з бацькамі, які ў мяне хлопец, пра што мы зь ім гаворым. І бацька вельмі добра пачуў, пра што мы з Алесем гаворым. Аднойчы ён прынёс з райкаму ацэначныя вытрымкі таго, што гэта за арганізацыя «Тутэйшыя», што гэта за «Талака» і гэтак далей. «Пачытай, падумай пра гэта», — сказаў бацька. Пачытала.

Я ўжо сама была ў «Талацэ» і ведала пра іншыя арганізацыі. Бацька не ўхваліў майго жаданьня выйсьці замуж за Алеся. «Ты хочаш за ім у Сібір паехаць», — казаў. Быў Савецкі Саюз тады, памятаеце, куды высылалі ўсіх непажаданых уладам. Пра вясельле мама ведала, а бацьку я вырашыла не траўмаваць, сказаць калі-небудзь ужо пазьней, пасьля таго, як ён ужо прымірыцца з гэтай сытуацыяй. Так што мы расьпісаліся з бласлаўленьня толькі мамы. Бацьку пазьней паставілі перад фактам.

— Бацька ў нейкім сэнсе меў рацыю. Не ў Сібір, але ваш муж не адзін раз быў палітычным зьняволеным, меў цяжкі лёс, і вы заўсёды былі разам зь ім. А ў Сібір не высылаюць, паколькі мы жывём у незалежнай Беларусі.

— Так, зараз Беларусь незалежная. Дзякуй Богу, далёка не адашлюць, але ў Беларусі цяпер ня меншы Сібір. Бацька меў рацыю, ён перажываў за мяне, за сваю дачку. Усё склалася як склалася. Усё ёсьць як ёсьць.

— У прамове вы цытавалі словы Алеся пра тое, што ён вельмі рана зразумеў злачынную сутнасьць савецкай улады і не прымаў яе. Я так разумею, што ў нефармальных беларускіх арганізацыях вы былі яшчэ да распаду Савецкага Саюзу. Як хутка вы, якая расла ў сям’і дзеяча Камуністычнай партыі, зразумелі злачыннасьць, антыбеларускасьць гэтай сыстэмы?

— Даволі хутка. Мне дапамагло вельмі хутка зразумець сытуацыю тое, што я вучылася на гістфаку. Пры ўсім пры тым мой бацька хоць і быў камуністам, быў ідэалістам, які заўсёды за справядлівасьць. Гэта яму вельмі часта прыносіла шмат якія непрыемнасьці. У яго і партыйны білет забралі… Гэтае пачуцьцё справядлівасьці ў нашай сям’і было закладзенае і ў мяне. Гэтая палітыка не давала магчымасьці вывучаць праўдзівую гісторыю Беларусі. Палітыка дэбеларусізацыі выклікала ў мяне моцнае непрыняцьце. Гэта ў значнай ступені дало магчымасьць далучацца да ўсіх рухаў і актыўнасьцяў, якія былі на той час, усім сэрцам прымаючы іх.

— Якая была ваша першая праца? Як далей рухалася кар’ера? Якая была прафэсійная амбіцыя?

— Так склалася, што пайшла ў пэдагагічную дзейнасьць. Не скажу, што гэты быў асабліва мой выбар, таму пра амбіцыі тут гаварыць не прыходзіцца. Воляй лёсу я стала пэдагогам. Скончыла вучэльню і ўнівэрсытэт. Першая праца была па разьмеркаваньні ў Калінкавіцкім раёне ў вёсцы. Потым працавала ў ліцэі, потым доўгі час у Менску ў іншых установах.

«Я падзяляла і падзяляю ягоныя погляды»

— Дзесяцігодзьдзямі Алесь быў у цэнтры ўвагі незалежных СМІ — праз сваю працу, грамадзкую дзейнасьць, праз арышты, зьняволеньне. Вы заўсёды трымаліся ў цені. Гэта была ваша сьвядомая пазыцыя ці так проста атрымалася?

— Мне здаецца, гэта натуральны стан рэчаў. Актыўная пазыцыя, шмат працы, выніковай працы, рабілася ня мной, а Алесем. Я і не павінна тут быць на першых ролях. Для мяне гэта натуральная сытуацыя. Я па-іншаму яе ня бачыла.

— Але я так разумею, што ягоная праца і дзейнасьць былі таксама і вашым жыцьцём. Ці дзяліўся ён праблемамі, трывогамі, расчараваньнямі?

— Так. Гэты мы ў сям’і заўсёды разам абмяркоўвалі. Я падзяляла і падзяляю ягоныя погляды, мы раіліся адно з адным, што і як зрабіць. Я заўсёды была ў курсе ягоных справаў. Ён самастойны заўсёды быў у прыняцьці рашэньняў. Іншая справа, што мне здавалася часам, што ён на мне крышку адпрацоўвае, прыходзіць да высновы, наколькі ён мае рацыю ў прыняцьці таго ці іншага рашэньня. Зараз не знайду прыкладу. І я сама так раблю. Зь іншымі людзьмі мы вельмі часта раімся дзеля таго, каб прагаварыць сытуацыю, каб для сябе больш яе ўсьвядоміць.

Гэты момант прагаворваньня ў нашай сям’мі быў даволі важны. Мы прагаворвалі, і кожны са свайго боку прымаў рашэньне. Мы ніколі ня ціснулі адно на аднаго. Гэта было абмеркаваньне для сябе.

— Ці вы калі-небудзь гаварылі яму ці проста думалі ўнутры — навошта гэта ўсё, дзесяцігодзьдзі ахвярнай няўдзячнай працы…

— Гэтага не было з той простай прычыны, што я разумела правільнасьць і неабходнасьць усяго гэтага. Як я натуральна дзейнічала ў сваім жыцьці, так і Алесь натуральна дзейнічае ў сваім. Тое, што ён заўсёды рабіў, было абсалютна слушным. Такіх думак у мяне не ўзьнікала. Іншая справа, што гэтым разам я на адной думцы сябе злавіла, што, можа, трэба было яго нейкім чынам прыпыніць ці больш настойваць на тым, каб ён выехаў. Але я ня стала на гэтым настойваць, бо разумела слушнасьць яго меркаваньня на гэты конт. І тут я адчуваю сябе, можа, дзесьці вінаватай.

«Мы зразумелі надзейнасьць жаночага пляча»

— Якімі былі для вас амаль тры гады зьняволеньня Алеся з 2011 па 2014 год? Што і хто дапамагалі трымацца і падтрымліваць яго?

— На той час гэта была моцная падтрымка родных, блізкіх людзей, сяброў, кола якіх сфармавалася тады. Кола сяброў-жанчын, родныя, блізкія якіх знаходзіліся ў турмах. Гэта была настолькі моцная падтрымка, настолькі моцны зьвяз, што мы наша сяброўства не згубілі пасьля таго, як Алесь вызваліўся, як іхныя родныя вызваліліся. Мы зразумелі надзейнасьць гэтага пляча, надзейнасьць жаночага пляча. Нехта гаворыць, што ня можа быць сяброўства паміж жанчынамі. У дадзеным выпадку хачу сказаць, што мужчыны могуць пазайздросьціць гэтаму. У нас моцнае і надзейнае сяброўства. Яно захавалася з тых часоў і зараз дапамагае мне выжываць і ў гэтых умовах.

«Ня толькі Алесь у турме, сядзіць зараз уся Беларусь»

— Ужо год і пяць месяцаў Алесь і паплечнікі за кратамі. Што зьмянілася для вас у параўнаньні з той адседкай?

— Цяпер часы больш жорсткія. Тады сядзельцаў было менш. Было больш увагі. Алесь вельмі шмат лістоў атрымліваў з‑за мяжы, і ён мне назад іх адпраўляў у вялікіх спэцыяльных пакетах. Цяпер сытуацыя зьмянілася. Ня толькі Алесь у турме, сядзіць зараз уся Беларусь.

Як Алесь сказаў: так, уся Беларусь — гэта турма на сёньняшні дзень. І я так для сябе тлумачыла, што ўвага была разьмеркаваная паміж іншымі сядзельцамі: кожнаму неабходнае і слова, і дапамога, і падтрымка. Але ў пэўнай ступені я адчувала такую забытасьць яго. Мала хто мне пісаў з‑за мяжы, але мне казалі, што шмат лістоў падтрымкі прыходзіла яму ад усіх людзей — і зь Беларусі, і з‑за мяжы. Але ўладамі турмы ўсё гэта яму не перадавалася, ён мне не прыслаў ніводнага пакета гэтых лістоў.

Па сутнасьці, ён у ізаляцыі; ён, мабыць, яшчэ ў большай ступені адчуваў тую ізаляванасьць у турме, чым я тут. І ў значнай ступені гэтая прэмія была шокавай, таму што я ўжо зьмірылася з той роляй забытасьці і ў пэўнай ступені няўвагі, калі можна так сказаць, і тут гэтая прэмія! І я зразумела, што не забылі. Што памятаюць, і гэтая ўвага ўсё-ткі ёсьць. Іншая справа, што не даходзіць гэтая падтрымка ўласна да Алеся і не чуваць яе так голасна, з такім акцэнтам, як яна гучала раней.

— Магу я вас запытацца, ці ставілі вам улады пэўныя ўмовы перад паездкай у Осла?

— Прамых умоваў, якія б дыктавала ўлада, не было. Яны маглі счытвацца, маглі разумецца, але прама гэта не прагучала.

«Гаварыць пра далейшыя пляны не прыходзіцца, мы навучыліся за гэты час у Беларусі жыць адным днём»

— Якія вашыя намеры, пляны, трывогі пасьля нобэлеўскай лекцыі?

— Гаварыць пра далейшыя пляны не прыходзіцца. Мы навучыліся за гэты час у Беларусі жыць адным днём. Ніякіх плянаў, таму што ты ня ведаеш, што здарыцца ў гэты ці наступны дзень. Проста дзейнічаем па сытуацыі. Што будзе далей, сказаць пакуль што цяжка. Буду ісьці крок за крокам, вырашаючы тыя ці іншыя праблемы.

— Вы пазьбягалі публічнасьці, але цяпер вымушаныя быць голасам Алеся, голасам ляўрэата Нобэлеўскай прэміі міру ад Беларусі. Як вы з гэтай адказнасьцю цяпер пачуваецеся?

— Публічнасьці я пазьбягаю сьвядома. Мне не зусім утульна знаходзіцца ў такіх ролях. Іншая справа, я разумею, наколькі ў такія крытычныя моманты неабходна мець размову з журналістамі, публічна агучваць праблемы Беларусі. Важна, каб Беларусь гучала, каб пра Беларусь памяталі; каб памяталі пра кожнага з тых, хто сядзіць у турме, каб ведалі іх праблемы, каб голас з‑за кратаў беларусаў быў чуваць і каб салідарнасьць праяўлялася для беларусаў у поўнай меры.

«Спачатку выратуйце сябе, і гэта дапаможа выратаваць вашых блізкіх»

— Дзякуючы беларускім праваабаронцам, якія вядуць маніторынг рэпрэсій у найцяжэйшых умовах, мы ведаем маштаб рэпрэсій, але далёка ня поўны. Улады спрабуюць зрабіць усё, каб родныя і блізкія затрыманых маўчалі. Справа палітзьняволенай Дашы Лосік, якая змагалася за вызваленьне свайго мужа-палітвязьня Ігара Лосіка, гэта жорсткі сыгнал родным палітвязьняў. Якая ваша пазыцыя — што могуць зрабіць для сваіх блізкіх родныя палітвязьняў, калі яны ў Беларусі, і што яны могуць зрабіць, калі яны за мяжой?

— Што тычыцца родных палітвязьняў, якія знаходзяцца ў Беларусі. Па магчымасьці трэба захоўваць сябе, сваё здароўе, берагчы свае сілы і накіроўваць і сілы, і здароўе на падтрымку сваіх блізкіх. Як у самалёце. Калі здараецца непрадказальная сытуацыя, то ў першую чаргу маску надзяваюць не на дзіця, а на сябе, таму што толькі жывыя бацькі могуць выратаваць сваё дзіця.

Тут такая ж сытуацыя. Спачатку выратуйце сябе, і гэта дапаможа выратаваць вашых блізкіх. Вы зможаце прыносіць перадачы, пісаць лісты, і гэта будзе самая вялікая падтрымка, якую яны чакаюць. Тое, што вы здаровыя і пакуль што ў той ці іншай меры ў бясьпецы, гэта таксама дасьць ім спакой і разуменьне, што з вамі ўсё добра.

Што тычыцца беларусаў, якія цяпер у бясьпецы і могуць вельмі актыўна падаваць свой голас у абарону правоў беларусаў, якія знаходзяцца пад прыгнётам улады… Вельмі важна, каб вы стукаліся ва ўсе дзьверы за мяжой, каб вы дэманстравалі свой голас публічна. Я пабачыла ў Осла, наколькі актыўна дзейнічаюць украінцы, наколькі актыўна дзейнічаюць іранцы, якія кожны дзень зьбіраюцца каля значных будынкаў Осла і заяўляюць пра бяду свайго народу. Тое ж самае, я назірала, робяць і беларусы. І ім вялікая ўдзячнасьць за гэта, як і ўдзячнасьць усім людзям і структурам за мяжой, якія падтрымліваюць беларусаў як за мяжой, так і ўнутры Беларусі.

«Я вельмі разумею боль Сьвятланы, бо муж яе таксама знаходзіцца за кратамі»

​— Дэмакратычная лідэрка Беларусі Сьвятлана Ціханоўская, як і вы, жонка палітвязьня. Як вы мяркуеце, як шмат могуць зрабіць і зьмяніць жонкі палітвязьняў, якія становяцца самастойнымі палітычнымі фігурамі?

— Я думаю, што роля жонак вельмі важная. Я вельмі разумею боль Сьвятланы, бо муж яе таксама знаходзіцца за кратамі. Я разумею, наколькі ёй трэба быць мужнай. З дваімі дзецьмі, з той місіяй, якую я на выконвае, — місіяй прэзыдэнта, які атрымаў бальшыню галасоў. Я вельмі паважаю яе ў гэтай сваёй ролі, у гэтай сваёй сіле, якую яна дэманструе. Дзякуючы ёй мы чуем голас Беларусі і беларусаў. Гэта вельмі важна. У гэтым сэнсе роля жанчын важная, цяжкая і неабходная.

— Як вы ў сям’і адзначаеце Каляды? Што будзе сёлета? Ці зможа Алесь за кратамі неяк адсьвяткаваць гэтае важнае духоўнае і сямейнае сьвята?

— Мы зьбіраліся сямейным колам. Адбываліся розныя сьмешныя прыгоды за калядным сталом. Апошнія гады ў асноўным удваіх адзначалі. Цяпер (і ня першы год) гэтае сьвята будзем адзначаць ня разам. Я думаю, ён знойдзе нейкую магчымасьць адзначыць гэтае сьвята ў той камэры, дзе ён знаходзіцца. Я буду зь сябрамі адзначаць гэтае важнае сьвята. Сям’ёй становяцца іншыя людзі, і дзякуй ім за тое цяпло, якое яны дораць.

Чытаць яшчэ: 

«Звычайна я іх забываю, нават калі бачу. І звычайна яны пра турму». Палітвязень і журналіст Свабоды пра свае сны

«Я журналіст, навошта вы мяне б’яцё» – гісторыя журналіста і музыкі Ігара Палынскага

“На карте появился новый субъект, но война чуть было все не обнулила”. Как представляют Беларусь в немецких медиа