Сяргей Астраўцоў: Калі няма беларускамоўных школ, няма і чытачоў, якія чыталі б па-беларуску

Сяргей Астраўцоў піша самыя розныя, часам нечаканыя блогерскія нататкі — вершаваныя, кароткія п’есы і сцэнары на тэмы ад будаўніцтва АЭС пад Астрацом да Крыма, вайны ў Данбасе і «беларускіх тараканаў».

“Першую палову дня я пісьменнік, другую — журналіст. У маім выпадку адно цалкам дапаўняе другое. І для журналістаў, і для пісьменнікаў патрэбныя ўважлівасць да дэталяў,  імкненне да сцісласці, перадача бачання, уменне фармуляваць думку і выказваць яе ясна”, — распавёў Сяргей Астраўцоў.

Сяргей Астараўцоў расказаў, як калісьці пазнаёміўся з паняткам новага журналізму, які нарадзіўся ў ЗША ў пачатку 1960‑х.

“У савецкія часы да нас усё прыходзіла са спазненнем, нам заўсёды не хапала інфармацыі. Амерыканскія журналісты ў сваёй працы ў пэўны момант адчулі недахоп выключна журналісцкіх інструментаў, таму пачалі спалучаць літаратуру з журналістыкай. Яны пісалі рэпартажы з ноткамі літаратуры, як апавяданні, з сапраўднымі героямі і падзеямі, але ў літаратурнай абгортцы. Гэта мяне заўсёды прываблівала”, — кажа Сяргей Астраўцоў.

Падчас сустрэчы ён узгадаў часы сваёй працы ў савецкай газеце “Гродзенская праўда”, калі работа журналістам была  нецікавая і нудная, а да таго ж прыходзілася пісаць артыкулы за нейкіх рабочых, каб забяспечыць ленінскі прынцып массавасці савецкага друку. Усё змянілася ў 1990‑х, калі пачала стварацца сапраўдная гісторыя.

“Хацелася зафіксаваць прыкметы часу, падзей, таго, што адбывалася. 17 гадоў я пісаў зацемкі ў “Нашу Ніву”, гэта былі і апавяданні, і эссэ, і кароткія п’есы, у якіх у дзённікавай форме адлюстраваліся падзеі ў краіне. З іх нарадзілася кніга “Лісты да хома саветыкуса”, куды таксама ўвайшлі публікацыі са “Свабоды”. У сваіх блогах я стараўся паведамляць пра тое, што адбываецца не толькі ў Гродне, але і краіне, толькі праз “гродзенскія акуляры”. Атрымаўся такі зрэз эпохі, а ці не ў гэтым наша місія, каб адлюстроўваць і заховаўць праўду пра жыццё і нашу гісторыю?” — кажа Сяргей Астраўцоў.

Якім павінен быць беларускамоўны блог? Найперш — нечаканым.

“Трэба пісаць тады, калі нешта абурыла, зачапіла, зацікавіла, выклікала незгоду. Мне падабаецца пісаць блогі-экспромты, дзе ёсць стыль, эмоцыі, дасціпнасць. Важна, каб тэксты выклікалі спрэчкі. Працуючы над тэмай, я назапашваю розныя ўражанні, назіранні, а калі з’яўляецца інфармацыйная нагода — усё ўзнаўляю ў памяці, і тады нараджаецца публікацыя”, — распавядае Сяргей Астраўцоў.

Тое, пра што вы пішаце, павінна быць цікава вам.

“Я не стану пісаць тое, што мне не цікава. Бо ў гэтым выпадку атрымаецца кепска, што заўважыць і рэдактар, — перакананы Сяргей Астраўцоў. — Вальтэр неяк казаў, што быць свабодным — гэта атрымліваць задавальненне ад таго, што робіш. Вельмі сумна, калі чалавек усё жыцце ходзіць на нелюбімую працу як на катаргу, якая становіцца руцінай. Мая праца — творчая, я заўсёды хацеў займацца менавіта творчасцю, і я шчаслівы ад таго, што вяду менавіта такі лад жыцця”.

Ці маюць беларускамоўныя блогі будучыню? На думку Сяргея Астраўцова, на беларускай мове сёння чытаюць мала, і магчымасці як для журналістаў, так і пісьменнікаў, якія пішуць на беларускай мове, вельмі абмежаваныя.

“Я неяк прасачыў статыстыку свайго блога на “Нашай Ніве”. Я пісаў блог як кнігу, як шэраг журналісцкіх эсэ з нашага горада. І чытачы прымалі гэта і чыталі мой блог як кнігу. Праходзіў час, людзі заходзілі на мой блог і вярталіся да старых тэкстаў двухгадовай даўніны. 7 тысяч праглядаў тэкста на беларускай мове — можа, гэта і неблага.

Калі я бяруся штосьці пісаць, то спадзяюся рабіць гэта для людзей, якія са мной на адной хвалі. Але сёння такая рэчаіснасць, што ад аўтара залежыць не ўсё: тэкст у інтэрнэце трэба раскручваць. І добра, прафесійна зроблены тэкст можа атрымаць мала праглядаў”, — адзначыў Сяргей Астраўцоў.

Па яго словах, у сённяшняй Беларусі складана стаць массавым беларускім пісьменнікам — калі няма беларускамоўных школ, няма і чытачоў, якія чыталі б па-беларуску.

“У гэтым плане наша пазіцыя ў параўнанні з рускімі ці польскімі аўтарамі проігрышная. Праблему трэба вырашаць у комплексе: гэта і адукацыя ў школе, каб рыхтаваць аўдыторыю, і медыясуправаджэнне беларускай літаратуры — журналісты і калегі-пісьменікі не вельмі любяць пісаць рэцэнзіі на новыя беларускія кніжкі, і, канешне, уплывае пазіцыя дзяржавы”, — сказаў Сяргей Астраўцоў.

Гродзенская медыяпляцоўка Hrod­na­Me­di­a­Room паўстала па ініцыятыве ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў» у партнёрстве з Цэнтрам гарадскога жыцця. Гэтая пляцоўка пазіцыянуе сябе як месца сустрэч гродзенцаў з вядомымі журналістамі, блогерамі, людзьмі, якія ўплываюць на беларускую інфармацыйную прастору, на тое, што мы чытаем, ведаем і абмяркоўваем.

Даведка:

Сяргей Астраўцоў нарадзіўся ў Мінску (1959). Служыў у арміі, скончыў факультэт журналістыкі БДУ (1984). З 1984 жыве ў Гродна. Працаваў у абласной газеце “Гродзенская праўда”. Рэдагаваў газету “Пагоня” (1992 – 1993). Затым працаваў у газеце “Свабода”. З «Радыё Свабода» супрацоўнічае з 1993 года.

Мае пісьменніцкі блог на радыё “Свабода”. Раней блог “Праз гарадзенскія акуляры” меў на сайце газеты “Наша Ніва” (2007 – 2010). Для рубрыкі «Варта» піша пра кнігі, якія купляе ў Варшаве. Галоўны рэдактар “Новага Замка” — літаратурнага альманаха, які выдаецца Гродзенскай абласной арганізацыяй Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Аўтар кніг прозы “Янычары” (1993), “Цэнзарскія нажніцы” (была адзначаная «Гліняным Вялесам», Беласток, 2000), “Кактэйль Молатава” (2006), “Каты Ёзафа Ратцынгера” (2009), “Райскія яблычкі” (2012), “Жалезная заслона з арнаментам” (2012), кнігі эсэ, зацемак, рэпартажаў “Лісты да хома саветыкуса” (у ёй 75 выбраных тэкстаў, што друкаваліся ў газетах “Наша Ніва”, “Пагоня”, “Свабода”, “Навіны”, “Наша свабода”, у часопісах “Правінцыя”, “Кур’ер”. Яны былі створаны на мяжы журналістыкі і літаратуры”, 2003).

Сябра Беларускай асацыяцыі журналістаў, Саюза беларускіх пісьменнікаў і Беларускага ПЭН-цэнтра.

Сяргей Астраўцоў: Наш час — гэта час не чытання, а глядзення ў маленькі экран і руха пальцамі па ім