Telegram пад пагрозай: як новыя палітыкі мэсанджара ўплываюць на беларускую журналістыку

Змены ў палітыцы Telegram, якія прадугледжваюць перадачу даных карыстальнікаў дзяржаўным структурам, выклікаюць сур’ёзныя асцярогі сярод беларускіх незалежных медыяў. БАЖ запытаў у экспертаў і прадстаўнікоў рэдакцый, ці прывялі гэтыя навіны да зменаў ва ўнутранай палітыцы СМІ.

Фота: БАЖ

Праблема і актуальнасць

Telegram стаў важным інструментам для медыяў і актывістаў, асабліва ў кантэксце пераезду многіх медыяў ў эміграцыю. Ці змогуць зараз аўтарытарныя ўлады, такія як у Беларусі, выкарыстоўваць даныя карыстальнікаў для ўзмацнення рэпрэсій супраць журналістаў і актывістаў? 

Хоць да гэтага часу падобных выпадкаў не фіксавалася, у інфармацыйнай прасторы актыўна абмяркоўваецца магчымая нядаўняя сустрэча Паўла Дурава з Уладзімірам Пуціным у Баку. Калі тое сапраўды магло адбыцца, гэта патэнцыйна павялічвае рызыку для карыстальнікаў у аўтарытарных краінах, бо можа паўплываць на палітыку бяспекі Telegram. Такая змена можа азначаць больш жорсткі кантроль над данымі карыстальнікаў і павелічэнне магчымасцяў для маніторынгу і кантролю актыўнасці карыстальнікаў.

Многія медыі ўжо перайшлі на альтэрнатыўныя платформы для ўнутранай камунікацыі, але для шырокай аўдыторыі праблема застаецца вострай. Telegram застаецца папулярным, дзякуючы інтуітыўна зразумеламу інтэрфейсу, высокай хуткасці перадачы паведамленняў, магчымасці ствараць вялікія суполкі і зручнасці ў распаўсюджванні інфармацыі. Гэтыя асаблівасці робяць яго прывабным для актывістаў і медыяў, асабліва ў краінах з абмежаваным доступам да незалежных СМІ. Альтэрнатывы, такія як Sig­nal і Delta Chat, хоць і больш бяспечныя, не заўсёды могуць забяспечыць такі ж ахоп.

БАЖ рэкамендуе журналістам пераводзіць камунікацыю з Telegram на больш бяспечныя пляцоўкі

Акрамя таго, існуе праблема нізкай інфармаванасці карыстальнікаў пра рызыкі, звязаныя з выкарыстаннем Telegram, і абмежаванасці тэхнічных ведаў для пераходу на больш бяспечныя платформы. Шмат хто працягвае выкарыстоўваць Telegram, бо не мае іншага досведу альбо не разумее рызыкі, якія звязаныя з перадачай даных дзяржаўным структурам.

Гэта стварае дадатковыя выклікі для незалежных медыяў, якія павінны не толькі абараняць свае камунікацыі, але і ўвесь час інфармаваць сваю аўдыторыю пра магчымыя пагрозы і меры бяспекі.

Погляд медыяў на сітуацыю

Беларускія незалежныя медыі, якія працуюць у эміграцыі, уважліва сочаць за сітуацыяй і прымаюць меры для павышэння бяспекі. Рэдактарка «Зелёного портала» Яніна Мельнікава адзначае, што Telegram стаў «таксічным» мэсанджарам для беларусаў, і карыстальнікі адпісваюцца ад каналаў з‑за страху. Яна падкрэслівае, што гэта адлюстроўвае не толькі боязь карыстальнікаў, але і іх жаданне засцерагчы сябе і свае сем’і ад магчымых наступстваў.

Рэдактарка сайта belsat.eu Вольга Ярохіна дадае, што іх медыя даўно выкарыстоўвае некалькі каналаў камунікацыі і прымае ўсе магчымыя меры бяспекі. Яна таксама адзначае, што навучанне і пастаянная абарона інфармацыі сталі неад’емнай часткай працы рэдакцыі. Незалежныя медыі знаходзяцца пад пастаянным ціскам і павінны адаптавацца да зменлівых умоў для захавання бяспекі сваіх супрацоўнікаў і чытачоў.

Цікавы прыклад ананімнай рэдакцыі паказвае, што некаторыя медыі нават не публікуюць інфармацыю пра тое, якія платформы яны выкарыстоўваюць для камунікацыі, каб засцерагчы супрацоўнікаў і крыніцы ад магчымых пагроз. 

Выява зроблена БАЖ пры дапамозе Chat­G­PT

Гэтая практыка звязана з павышанай рызыкай маніторынгу з боку ўлад і магчымасцю выкарыстання гэтай інфармацыі для рэпрэсій. Непразрыстасць у пытаннях бяспекі дапамагае мінімізаваць рызыкі выкрыцця і забяспечвае дадатковую абарону для журналістаў, якія працуюць ва ўмовах высокага ціску і пастаянных пагроз.

Рэдакцыя ўжо перавяла ўсе адчувальныя чаты на больш бяспечную платформу Sig­nal. Гэта дае магчымасць скараціць верагоднасць доступу да канфідэнцыяльных дадзеных і абараніць крыніцы інфармацыі, якія часта знаходзяцца пад пагрозай.

Што могуць зрабіць карыстальнікі

Для карыстальнікаў галоўная праблема — бяспека асабістых даных. Многія беларусы пачалі адчуваць страх перад выкарыстаннем Telegram. Эксперт па лічбавай бяспецы Мікалай Кванталіяні раіць пераходзіць на платформы з канчатковым шыфраваннем, як Sig­nal і Delta Chat, і быць асцярожнымі з любымі анлайн-актыўнасцямі.

Ён таксама рэкамендуе наладзіць канчатковае шыфраванне паведамленняў, выкарыстоўваць моцныя паролі, рэгулярна іх змяняць і правяраць наладкі бяспекі. Таксама варта выкарыстоўваць функцыі самазнішчэння паведамленняў для дадатковай бяспекі ад патэнцыйных уразлівасцей. 

Пры наладзе Sig­nal важна ўключыць функцыю рэгулярнай праверкі бяспекі, выкарыстоўваць PIN-коды для абароны доступу і актываваць функцыю блакіроўкі экрана для дадатковай абароны. 

Акрамя таго, Мікалай падкрэслівае важнасць выкарыстання VPN для доступу да заблакаваных рэсурсаў і шыфраванай перадачы даных. Выкарыстанне VPN можа дапамагчы абараніць вашу канфідэнцыяльнасць і перашкодзіць маніторынгу вашай дзейнасці ў інтэрнэце. 

Выява з сайта ssldragon.com

У якасці пошты лепш выкарыстоўваць Pro­ton­Mail. Але важна не забывацца на фішынгавыя атакі — карыстальнікам варта навучацца распазнаваць фішынгавыя паведамленні і ніколі не перадаваць свае асабістыя дадзеныя праз ненадзейныя крыніцы.

Парады для медыяў і карыстальнікаў

Медыям і карыстальнікам варта прымаць дадатковыя меры бяспекі:

1. Выкарыстоўваць шыфраваныя чаты ў Telegram ці пераходзіць на іншыя платформы, якія прапануюць канчатковае шыфраванне.
2. Выкарыстоўваць моцныя паролі, рэгулярна іх змяняць і правяраць наладкі бяспекі, каб знізіць верагоднасць узлому акаўнтаў.
3. Навучаць супрацоўнікаў і карыстальнікаў асновам бяспекі ў сетцы, каб мінімізаваць рызыкі фішынгу і ўцечкі дадзеных.
4. Выкарыстоўваць VPN для шыфравання інтэрнэт-злучэння і абароны ад маніторынгу вашай дзейнасці.
5. Не дзяліцца канфідэнцыяльнай інфармацыяй у месэнджарах без канчатковага шыфравання і ўключаць функцыі для дадатковай абароны, такія як PIN-коды і блакіроўка экрана.

Медыі ўжо дыверсіфікуюць свае каналы, каб не залежаць толькі ад аднаго інструмента, як Telegram. Гэта важна для зніжэння рызыкаў і забеспячэння надзейнага доступу да інфармацыі для сваёй аўдыторыі.

Якія магчымасці ёсць для карыстальнікаў?

Карыстальнікам варта звяртаць увагу на рэгулярнае абнаўленне сваіх прылад і праграмнага забеспячэння. Абнаўленні часта ўключаюць патчы бяспекі — праграмныя прылады, прызначаныя для выпраўлення розных памылак бяспекі і самога праграмнага забеспячэння. Яны дапамагаюць абараніць свае гаджэты ад уразлівасцей.

Здымак мае ілюстрацыйны характар. Фота: БАЖ

Таксама рэкамендуецца выкарыстоўваць інструменты для праверкі бяспекі сваіх акаўнтаў, каб сачыць за несанкцыянаванымі ўваходамі і магчымымі пагрозамі.

Прагноз на будучыню

У будучыні, верагодна, будзе назірацца паступовы адток карыстальнікаў з Telegram, асабліва ў Беларусі, дзе рэпрэсіі і маніторынг з боку ўлад застаюцца рэальнай пагрозай. Незалежныя медыі будуць шукаць новыя платформы, каб гарантаваць бяспеку і максімальную дасягальнасць аўдыторыі, выкарыстоўваючы як шыфраваныя мэсанджары, так і традыцыйныя каналы сувязі. Акрамя таго, будзе павялічвацца значэнне афлайн-камунікацый як сродку абароны ад магчымай слежкі.