Курэйчык: За нізкі пракат беларускіх фільмаў адказныя журналісты, якія навязалі гледачу меркаванне, што наша кіно ўбогае

Пракат беларускай драмы «Хрусталь» скончыўся. Цяпер можна падводзіць вынікі і рабіць высновы. Камусьці яны могуць не спадабаецца, але праўда і не мусіць заўсёды падабаецца. Гэты кейс дазваляе прааналізаваць сітуацыю ў беларускім пракаце.

«Хрусталь», відавочна, хэдлайнер беларускага кіно апошняга года і ўзорны тэхналагічны лідар. Міжнародны праект з заходнім і расійскім фінансаваннем. Велізарны па мерках незалежнага беларускага кіно бюджэт — 400 тысяч еўра. Удзел «Беларусьфільма». Падтрымка Міністэрства культуры. Заслужаныя фестывальныя ўзнагароды. Планаванае вылучэнне на «Оскар», дзеля чаго быў нават ўзноўлены оскараўскі камітэт. Самы шырокі пракат з магчымых. Амаль татальная поўная падтрымка прэсы і крытыкі. Высокая адзнака на Кінапошуку — 7.2 (што праўда, меншая, чым у таго ж «Вышэй за неба» — 7.7, але ўсё роўна сярод беларускіх карцін гэта вельмі высокі паказчык). Карацей кажучы, гэта па ўсіх параметрах выдатна зробленае прэзентаванае кіно.

Сукупны бокс-офіс каля 50 тысяч рублёў, прыкладна 25 тысяч даляраў. Гэта нядрэнны бокс-офіс (не ў апошнюю чаргу тут адыграла і прамая падтрымка мінкульту сваімі лістамі і мясцовых адміністрацый школьнікамі). Хоць ён у шмат разоў меншы за расійскія і замежныя карціны, якія выходзілі ў паралель (таго ж «Гогаля»).

Пры гэтым вось факт: фільм «Гараш», які не меў нічога з пералічанага вышэй, сабраў ў 2016 годзе ў беларускім пракаце ў далярах амаль столькі ж — 20 з невялікім тысяч даляраў. І гэта пры ўтрая меншай колькасці экранаў, хоць і пры значна больш доўгім пракаце.

Зразумела, што «Гараш» з Кулінковічам, зняты за 5 тысяч даляраў, і «Хрусталь» за 400 тысяч — гэта фільмы з розных светаў, розных вагавых катэгорый.

Параўноўваць іх паміж сабой няма ніякага сэнсу, ды і гэта параўнанне нічога не дасць у аналізе гэтых лічбаў. Прыкладна аднолькавы бокс-офіс пры такіх розных стартавых і маркетынгавых паказчыках кажа пра іншае: аўдыторыя беларускага кіно практычна не расце. Гэта аб’ектыўны аб’ём рынку продажаў квіткоў на беларускае незалежнае кіно на дадзеным этапе нашага гістарычнага развіцця.

Чаму ён такі маленькі? Чаму ён у шмат разоў меншы за рынак продажаў квіткоў на расійскія і заходнія карціны? Пры сукупным вале прададзеных у кінатэатрах квіткоў у год у больш чым 10 мільёнаў даляраў лепшы і самы раскручаны беларускі фільм зарабляе толькі 25 тысяч? Чвэрць працэнта?

Цяпер, вядома, падымецца хай, але я скажу, як думаю: віна за гэта ў роўнай ступені ляжыць на беларускіх кінавытворцах, якія яшчэ не могуць пахваліцца стабільнасцю ў вытворчасці добрых карцін, таму што яны яшчэ дзеці ў гэтым працэсе, і на беларускай прэсе, якая стварыла ў асноўнай (не прэм’ернай і фестывальнай), а менавіта асноўнай, якая прыносіць 9 з 10 рублёў у касу кінатэатра, аўдыторыі ўстойлівы патэрн «сораму за беларускае кіно і яго ўбогасці».

Тое, што я назіраў у апошнія гады, было вось так: беларуская крытыка мачыла ўсё жывое, што спрабавала хоць неяк выбрацца ў пракат, калі гэта не адпавядала высокім фестывальным стандартам. Рабіла гэта яшчэ да самога выхаду карцін або ў дзень прэм’еры, зразаючы тлустыя кавалкі аўдыторыі. У выніку кінатэатры недаатрымлівалі гледача і згортваюць пракат. Замежнае кіно нават дрэннай якасці пры гэтым спакойна выходзіла на гэтыя экраны і атрымлівала гэтую аўдыторыю. Беларускія фільмы ў пракаце, не маючы іншых інструментаў маркетынгу, гінулі ў пракаце адзін за адным. Фактычна на большасці фільмаў ставіўся крыж яшчэ да іх выхаду ў пракат. У аўдыторыі стваралася прадузятасць да беларускага кіно, і яна проста перастала на яго хадзіць.

Прынцып быў просты: вакол адно пустазелле, якое трэба гадамі вытоптваць, бо яно не адпавядае якасці лонданскіх аранжарэй, усіх непародзістых шчанюкоў і дварнякоў — тапіць, тапіць, тапіць, умоўна кажучы, але вось з’явіцца вось тая самая высакародная ружа ці пародзістыя шпіцы — і вось яму мы аддамо ўсю любоў, і да яго ног прыбяжыць уся аўдыторыя, якую мы ад беларускага кіно адахвоцілі.

Не прыбегла.

І гэта факт. Нягледзячы на «Оскар», прызы, выліванні усіх крытыкаў-журналістаў, рэкламу і EPAM, Мінкульт, — не прыбегла. Аўдыторыя засталася прыкладна тая ж, што і была ў «Гараша» без усяго гэтага. Таму што «патэрны», якія выпрацоўваліся прэсай у публікі гадамі, не мяняюцца адным кейсам ніяк. Пайшлі роўна тыя людзі, якія заўсёды і так хадзілі на добрае кіно: інтэлігенцыя, хіпстары, інтэлектуалы, людзі з вышэйшымі адукацыямі. Але асноўная аўдыторыя паперлася на прыдуркаватага «Гогаля» і не менш ідыёцкага «Драпежніка».

Асабіста я буду лічыць працу беларускай прэсы здавальняючай тады, калі чалавек у касе кінатэатра, паміж двума сеансамі (а абодва фільма ён яшчэ не бачыў): з беларускім фільмам і з замежнымі фільмам — на аўтамаце, на ўзроўні падсвядомасці, патэрна паводзін — будзе цягнуцца да беларускага сеанса. Так цяпер працуе прэса ў Расіі, у Прыбалтыцы, у Францыі, у Польшчы і Скандынаўскіх краінах, таму доля айчыннага кіно і яго заробкі там пастаянна растуць, нягледзячы на тое, што і там колькасць добрых карцін невялікая.

Тактыка «замочым (або замаўчым, што раўназначна) усё да выхаду фільмаў у пракат, акрамя фестывальных пераможцаў» была, ёсць і будзе пагібельная для індустрыі ў цэлым. Гэта маё меркаванне. Ёсць аўдыторыя, якая ў прынцыпе не глядзіць, не хоча і не любіць фестывальнае кіно. Якая любіць, напрыклад, тупыя камедыі, ідыёцкія коміксы, дэбільныя жахі. Шчыра іх любіць і спраўна купляе на іх квіткі ў кінатэатрах. І для такой аўдыторыі таксама павінен быць пласт беларускага кіно, і яго таксама, як гэта ні дзіўна гучыць, трэба максімальна падтрымліваць. Таму што мэта — рост долі беларускага кіно ва ўсіх жанрах і сегментах, а не толькі ў фестывальных драмах.

Ёсць такая фраза ў чалавечых адносінах: «Трэба дапамагаць». Калі жанчына гадуе дзіця бацька павінен дапамагаць. Крывое дзіця, касое, не ведаю, дурное ці, наадварот, вельмі таленавітае, пакуль яно яшчэ дзіця — трэба дапамагаць. І ўсё. Так і з беларускім кіно ў цэлым. Не выбарачна, а ў цэлым. Тады доля беларускага кіно будзе расці. З чвэрці працэнта — стане тры працэнты, потым пяць, потым дзесяць. Там, дзе мяжа бокс-офіса была пяцьдзясят тысяч рублёў, стане дзвесце тысяч рублёў.

Карацей, вось такі мой аналіз. Віншую Дашу Жук з добрым пракатам і жадаю ўдалага вылучэння на «Оскар».