Міклаш Харасьці: «Урад Беларусі вярнуўся да палітыкі шырокамаштабных рэпрэсіяў»

14 чэрвеня на сэсіі Рады правоў чалавека ААН адмысловы дакладчык ААН для Беларусі Міклаш Харасьці падасьць справаздачу, у якой прааналізуе падзеі ў Беларусі з 1 красавіка 2016 па 31 сакавіка 2017 году. Тэкст дакладу апублікаваны на сайце вярхоўнага камісара ААН у пытаньнях правах чалавека.

«Рэпрэсіі дасягнулі сваёй кульмінацыі на 25 сакавіка»

Спадар Харасьці выказвае жаль у сувязі з хуткім і рэзкім пагаршэньнем агульнай сытуацыі з правамі чалавека, вяртаньнем ураду Беларусі да палітыкі шырокамаштабных рэпрэсіяў. Ён занепакоены рэакцыяй уладаў Беларусі на пратэсты супраць дэкрэту № 3 «Аб папярэджаньні сацыяльнага ўтрыманства».

«Рэпрэсіі дасягнулі сваёй кульмінацыі на 25 сакавіка (Дзень Волі), дзень народнага, але не прызнанага афіцыйна сьвяткаваньня нацыянальнай незалежнасьці. Акрамя таго, улады зьвярталіся да прэвэнтыўных затрыманьняў палітычных апанэнтаў і грамадзкіх актывістаў, некаторыя зь якіх прайшлі без агалоскі, а іншыя суправаджалася публічнымі абвінавачаньнямі ў рыхтаваньні збройнай змовы з мэтай скінуць урад, што дае магчымасьць прымусіць апанэнтаў замаўчаць на некалькі гадоў», — цытуе БелаПАН даклад спадара Харасьці.

У дакладзе гаворыцца, што за час сакавіцкіх пратэстаў розныя формы рэпрэсіяў за ўдзел у акцыях пратэсту зазналі больш як 900 чалавек.

«Сакавіцкая хваля масавых затрыманьняў аказалася самай суровай з часоў рэпрэсіяў, якія ішлі за выбарамі ў сьнежні 2010 году», — піша Харасьці.

У дакладзе гаворыцца, што ў сакавіку 2017 году беларускія СМІ сутыкнуліся з «надзвычайным націскам з боку ўладаў», — было зафіксавана 123 выпадкі парушэньня правоў журналістаў.

Харасьці таксама зьвяртае ўвагу на выкананьне чатырох сьмяротных прысудаў, прычым справы трох з чатырох расстраляных на момант выкананьня прысуду знаходзіліся на разглядзе Камітэту правоў чалавека ААН. Акрамя таго, былі вынесеныя чатыры новыя сьмяротныя прысуды.

Замест штрафаў — зноў арышты, прэвэнтыўныя затрыманьні, рэпрэсіі

Праваабаронца зь «Вясны» Валянцін Стэфановіч кажа, што ў дакладзе Харасьці даволі шмат спасылак менавіта на іхны праваабарончы цэнтар, і высновы пераважна паўтараюць тое, што піша «Вясна» ў сваіх штомесячных аглядах:

«Мы, пачынаючы з сакавіка, якраз канстатуем пагаршэньне сытуацыі з правамі чалавека. Паколькі нашы ўлады ад „мяккіх“ практык, якія мы назіралі са жніўня 2015 году (ад вызваленьня палітычных зьняволеных) — замена арыштаў штрафамі — перайшлі да звыклай практыкі спыненьня масавых пратэстаў, да арыштаў і шырокага спэктру гвалтоўных, рэпрэсійных дзеяньняў (уключна з прэвэнтыўнымі затрыманьнямі, арыштамі апазыцыі).

Вядома, у краіне бракуе сыстэмных зьменаў, фактычна іх і не было. Мы ў свой час віталі прыняцьце Міжведамаснага пляну па правах чалавека, ацэньваючы гэты факт станоўча. Але пры гэтым вымушаны адзначаць, што пакуль мы ня бачым зрухаў у рэалізацыі, увасабленьні гэтых рэкамэндацыяў.

Хаця ў свой час мы казалі, што, натуральна, ня ўсе рэкамэндацыі, якія Беларусь атрымала ў выніку праходжаньня другога раўнду Ўнівэрсальнага пэрыядычнага агляду, былі ўключаныя ў Міжведамасны плян. Там праігнараваныя і многія рэкамэндацыі іншых міжнародных кантрольных мэханізмаў. Можна назваць рэкамэндацыі Камітэту сацыяльных, эканамічных і культурных правоў ААН, і той жа Харасьці неаднаразова даваў шмат розных рэкамэндацыяў.

У ААН Беларусь супрацоўнічае ў межах сваіх абавязаньняў таксама вельмі выбарачна — той жа мандат адмысловага дакладчыка для краіны не прызнаюць, рашэньні ААН не выконваюць, і гэтак далей.

То бок пакуль мы бачым пэўную рыторыку пра выкананьне правоў чалавека. У прыватнасьці, спадарыня Купчына расхвальвала прыняцьце Міжведамаснага пляну. Але пакуль што мы ня бачым, як ён ажыцьцяўляецца. Да таго ж відавочна, што туды ня ўлучаныя прадстаўнікі беларускіх праваабарончых арганізацыяў».

Адмысловы дакладчык лічыць неабходным працягваць міжнароднае назіраньне за сытуацыяй у Беларусі, бо «яно застаецца вельмі важнай крыніцай дапамогі для грамадзян і ўраду Беларусі».

«Прызнаньне таго, што ўрад выконвае свае міжнародныя абавязаньні, павінна грунтавацца на паказчыках у галіне правоў чалавека, а не на расплывістай прыхільнасьці або геапалітычных меркаваньнях», — гаворыцца ў дакладзе.

Яго аўтар зноў заяўляе пра сваю гатоўнасьць супрацоўнічаць з урадам Беларусі. (Афіцыйны Менск адмаўляецца супрацоўнічаць з Харасьці і не дае яму дазволу наведаць краіну.)

Даклад утрымлівае шэраг рэкамэндацыяў для ўладаў Беларусі. У прыватнасьці, рэкамэндуецца «спыніць усе бягучыя рэпрэсіўныя працэдуры, пачатыя ў сьвятле нядаўніх грамадзкіх пратэстных рухаў, і вызваліць усіх палітычных зьняволеных, паасобных людзей і журналістаў», а таксама пакласьці канец масавым затрыманьням і адвольным арыштам у адказ на правядзеньне мірных сходаў.

Харасьці заклікае адмяніць дэкрэт № 3 і артыкул 193.1 Крымінальнага кодэксу (дзейнасьць ад імя незарэгістраванай арганізацыі).

Уладам рэкамэндавана адмовіцца ад «палітыкі, заснаванай на выдачы дазволаў і акрэдытацыі, і разьвіваць паведамляльную сыстэму, каб забясьпечыць выкананьне правоў на свабоду сходаў, асацыяцый і свабоднае выказваньне думак».

Рэкамэндуецца таксама зарэгістраваць арганізацыі грамадзянскай супольнасьці і палітычныя партыі, якім раней было адмоўлена ў рэгістрацыі.

Міклаш Харасьці заклікае Менск увесьці мараторый на сьмяротнае пакараньне і «пакласьці канец практыцы дыскрымінацыі ў дачыненьні да пэўных асоб і груп, якія апынаюцца ў ізаляцыі з прычыны іх прыналежнасьці да меншасьці».