У Віцебску знішчылі графіці, якое было сімвалам незалежнай журналістыкі

Відавочна, што графіці зафарбавалі знарок, і не з нейкіх эстэтычных меркаванняў. Гаварыць пра добраўпарадкаванне даўно закінутага будынка раённага дома культуры не выпадае: ён зачынены на рамонт ужо некалькі гадоў, тут дзе-нідзе няма вокнаў, даўно не фарбаваныя сцены – у разводах і плямах, і графіці «з птушкамі і клеткамі» было хоць нейкай аздобай гэтага панылага кутка.

Дарэчы, яшчэ адно графіці засталося некранутым – з дзяўчынкай, якой спадар росту «дзядзі Сцёпы-міліцыянера» дорыць паветраны шарык (на фота ніжэй).

Верагодна, мясцовы райаддзел міліцыі і меў нейкае дачыненне да зафарбоўкі клетак і птушак, зробленых з газеты. Бо праз гэты малюнак і супрацоўнік Чыгуначнага райаддзелу міліцыі Аляксандр Рыбакоў, і суддзі Чыгуначнага райсуду займелі шырокую вядомасць – за тое, што расцанілі фотасесію на фоне графіці «з птушкамі і клеткамі» як несанкцыянаваную акцыю віцебскіх журналістаў і актывістаў.

5 лістапада мінулага года, калі па ўсім свеце праходзілі акцыі салідарнасці “Станем за журналістыку”, што  ладзяцца з ініцыятывы Міжнароднай Фэдэрацыі Журналістаў (МФЖ) і прысвячаюцца барацьбе журналістаў за свае правы, віцебскія сябры ГА «БАЖ» размясцілі ў Фэйсбуку здымкі са сваёй фотасесіі-перформансу. Яны прыйшлі фатаграфавацца з папяровымі клеткамі і птушкамі-арыгамі, зробленымі з газеты. Ідэя фотасесіі заключалася ў тым, каб працягнуць узнятую мастаком-графіцістам тэму.

Журналісты сфатаграфаваліся, “выпускаючы” за папяровыя краты вольных газетных птушак. А напрыканцы перформансу былі ўшчэнт разарваныя і самі клеткі.

Праз два тыдні ўдзельнікаў фотасесіі адшукала міліцыя. На кожнага склалі пратакол за ўдзел у несанкцыянаванай акцыі – так расцаніў фотасесію маёр міліцыі Аляксандр Рыбакоў. А крыху пазней суд Чыгуначнага раёна Віцебска (суддзі Алена Цыганкова і Дзяніс Губанаў) пакараў журналістаў і актывістаў.  Нібыта за ўдзел у несанкцыянаванай акцыі штрафы атрымалі журналісты Зміцер Казакевіч, Алена Сцяпанава, Кастусь Мардзвінцаў — па 20 базавых велічыняў кожны, Алену Шабуню пакаралі штрафам у 18 базавых велічынь, каардынатарку аргкамітэту па стварэнні партыі БХД Таццяну Севярынец і праваабаронцу Паўла Левінава аштрафавалі на 25 базавых велічыняў кожны.  Выпадковы мінак Пётр Берлінаў, які далучыўся да фотасесіі выпадкова, увогуле быў асуджаны на трое сутак арышту.

Справы за фатаграфаванне «з птушкамі і клеткамі» набылі шырокі грамадскі рэзананс, у тым ліку міжнародны. «Еўрапейская федэрацыя журналістаў» (IFJ) і ГА «БАЖ» выступілі з адкрытым лістом у падтрымку ўдзельнікаў фотасесіі. А прадстаўнікі IFJ правялі акцыю салідарнасці з віцебскімі калегамі — паўтарылі іх фотасесію ў Брусэлі, трымаючы ў руках папяровыя птушкі і клеткі, а таксама шыльдачкі з надпісам «Хіба гэта злачынства?» У інтэрнэце пачалося абмеркаванне: ці насамрэч на фотасесію ў грамадскім месцы патрэбны дазвол мясцовых уладаў — як на пікет ці мітынг, або гэта выдумка віцебскай міліцыі, даўно «неабыякавай» да незалежных журналістаў.

Праваабаронца Павел Левінаў, таксама пакараны штрафам удзельнік фотасесіі, пачаў пісаць скаргі на рашэнні судоў, а таксама заявы ў адміністрацыю Чыгуначнага раёну. Ен вырашыў паэксперыментаваць: афіцыйна папрасіць дазволу на фотасесію-перформанс каля графіці.

Урэшце ў раённай адміністрацыі мусілі пагадзіцца, што перформанс – гэта акт мастацкай творчасці, які не падпадае пад дзеянне закона аб масавых мерапрыемствах, паволе якога ва ўладаў трэба прасіць дазволу. 

Некалькі віцебскіх журналістаў і актывістаў зноў сабраліся каля будынка з графіці на пачатку верасня. Фотасесія гэтым разам праходзіла пад пільным назіраннем маёра Аляксандра Рыбакова, які з прыпаркаванай побач машыны таксама здымаў удзельнікаў – на відэакамеру.

Але ў 2014 годзе ніхто і падумаць не мог, што графіці «з птушкамі і клеткамі» будзе прызнана шкодным або небяспечным толькі за тое, што на яго фоне можна сфатаграфавацца. Цяпер яго няма. Толькі праз шэрую фарбу ўсё адно праступаюць абрысы клетак і птушак – як згадка пра забароненае памкненне да волі.