Vox populi адпачывае

Маё захапленьне «Рэзанансам» і маналёгамі Яўгена Новікава жонка некалі лічыла праявай нездаровага інтарэсу, покуль мне не ўдалося ёй патлумачыць, што гляджу я іх з мэтай зразумець, як такія мэдыяпрадукты вырабляюцца.

Вось і на гэты раз, задаўшыся пытаньнем: «цікава, а паводле якой мадэлі выбудоўваецца камунікацыя зь беларускімі гледачамі?», я вырашыў паглядзець самую рэпрэзэнтатыўную праграму БТ «В центре внимания» (07.02.2010).

І аказалася, што адказ ляжыць на паверхні. Мадэль, ужываную стваральнікамі праграмы, можна адназначна ахарактарызаваць як камунікацыю «зьверху — уніз», у якой эфэкт вэртыкальнасьці ўзмацняецца адсутнасьцю якіх-кольвек альтэрнатыўных меркаваньняў.

Адметнасьцю гэтай мадэлі зь’яўляецца таксама і надзвычай спэцыфічная роля журналіста-вядоўцы, паводле якой са сьціплага мэдыюма меркаваньняў іншых людзей той ператвараецца ў галоўнага камуніканта, адзіна праўдзівую крыніцу інфармацыі дый камэнтатара, аўтарытэтнасьць заяваў якога ня можа быць аспрэчаная.

Прычым цікава тое, што камэнтатар настолькі моцна дамінуе над зьместам праграмы, што нават кароткія інтэрвію-устаўкі з высокімі службоўцамі ці экспэртамі выглядаюць ня болей як ілюстрацыі да ягонай думкі. (Нагадаем, што «В центре внимания» усё ж не зь’яўляецца аўтарскай праграмай).

Але зьвернемся да самой праграмы. Напрыканцы першага сюжэта, прысьвечанага прэзыдэнцкім выбарам ва Ўкраіне, — даволі працяглы камэнтар вядоўцы, аднак датычна не выбараў ва Ўкраіне, а будучых мясцовых выбараў у Беларусі ды ўдзелу ў іх апазыцыі. Здавалася б, гутарка вартая асасблівай увагі.

Камэнтар вядоўцы спн. Доўгай, аднак, выключае такую мажлівасьць з прычыны мізэрнасьці самой тэмы. «Оппозиционные партии, — цьвердзіць яна, — почему-то пытаются свести свое участие в выборах к заседанию в избиркомах…. А вот агитация, борьба за депутатские мандаты — это всё суета, всё вторичное и ненужное». Карыкатурны вобраз апазыцыі, відавочна, выводзіць яе па-за кантэкст «сур’ёзнай» праграмы. А разам з тым адкідвае і хоць якую неабходнасьць патлумачыць гледачам, чаму апазыцыйныя партыі так імкнуцца ў выбаркамы.

Пра саму апазыцыю, прадстаўнікі якой маглі б патлумачыць, чаму яна так паводзіцца і чаму «агитация, борьба за депутатские мандаты» для яе «вторичное и ненужное», гаворкі ня йдзе. Няма сумневу, што у іншых грамадзтвах такі дзіўны фэномэн яўна зацікавіў бы ўсюдыісныя мэдыі. А паколькі ён не зацікавіў БТ, то зазначым, што «рэдагаваньне», рэдукаваньне і прымітывізацыя самой рэчаіснасьці — яшчэ адна адметнасьць вэртыкальнай мадэлі камунікацыі.

А вось і сюжэт на папулярную тэму «Белорусский интернет защищён», які, здавалася б, мусіць абвергнуць маю тэзу адносна рэдукаваньня ўсіх складанасьцяў нашага жыцьця да просьценькай агіткі. Бо ў гэтым сюжэце прысутнічае і прамаўляе цэлы парад экспэртаў.

Аднак адна маленькая дэталь дужа кідаецца ў вочы: экспэрты ў адзін голас і надзвычай станоўча ацанілі розныя бакі ўказа, датычнага рэгуляваньня Інтэрнэту, своечасовасьць якога, да таго ж, падкрэсьліў і наступны сюжэт з характэрнай назвай «Киберугроза наступает».

І хоць падчас прагляду праграмы на экране можна ўбачыць самыя розныя твары, як саміх журналістаў, так і розных службовых асобаў ды экспэртаў, увесь час вас не пакідае ўражаньне: чагосьці усё ж не хапае.

Ну, канечне ж! Ня проста не хапае, а адсутнічае нязмушаная, жывая і не прэпараваная камунікацыя, у якой адбывалася б сутыкненьне розных пазыцыяў, а права ацэнкі рэчаіснасьці ды розных падзеяў належала б таксама і тэлегледачам.

Але гэта была б ужо іншая мадэль камунікацыі.