СТРАТЭГІЯ НЕЗАЛЕЖНАГА МЕДЫЯСЕКТАРУ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ 2019 – 2024
Дадзены дакумент стаў вынікам супрацы прадстаўнікоў незалежнага медыясектару Беларусі на працягу 2017–2018 гг. Удзел у падрыхтоўцы Стратэгіі прынялі прадстаўнікі ГА “Беларуская асацыяцыя журналістаў”, Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы «Аб’яднаныя масмедыя», Фонда «Масавыя камунікацыі», нацыянальных і рэгіянальных СМІ, медыяэксперты.
ВЫЗНАЧЭННЕ НЕЗАЛЕЖНАГА МЕДЫЯСЕКТАРУ БЕЛАРУСІ
Незалежны медыясектар Беларусі з’яўляецца неаднастайным і складаецца з недзяржаўных СМІ з рознымі тыпамі кантэнту – грамадска-палітычнага, забаўляльнага, інфармацыйнага, у тым ліку нішавых выданняў, а таксама медыяў, якія працуюць на беларускую аўдыторыю з‑за мяжы, і франшыз, зарэгістраваных у Беларусі.
Да незалежнага медыясектару таксама адносяцца няўрадавыя некамерцыйныя арганізацыі (сяброўскія аб’яднанні журналістаў, уласнікаў і кіраўнікоў СМІ), а таксама незалежныя кансультанты і медыяэксперты, сэрвісныя няўрадавыя арганізацыі, рэкламныя агенцтвы і іншыя ўдзельнікі незалежнага медыярынку.
МІСІЯ
Незалежны медыясектар Беларусі дапамагае грамадзянам рабіць усвядомлены выбар на аснове поўнай і праўдзівай інфармацыі, стварае ўстойлівае асяроддзе для свабоднага абмену меркаваннямі, імкнецца да рэалізацыі фундаментальных грамадзянскіх правоў і свабод чалавека.
АСНОЎНЫЯ ВЫКЛІКІ,
на працу з якімі накіравана стратэгія
-
Палітычны ціск, абмежаванне свабоды слова і дзейнасці незалежных СМІ, блогераў і фрылансераў.
-
Недахоп фінансавання, скарачэнне аб’ёмаў даступных сродкаў на рынку незалежных СМІ ва ўмовах дамінавання расійскіх медыя на беларускім рынку, тэхналагічных платформ (Google, Youtube, Facebook, Yandex) на сусветным рынку медыя.
-
Кадравыя праблемы незалежных СМІ – уцечка кадраў, нізкія заробкі, недахоп маркетолагаў, адмыслоўцаў па продажы і прасоўванні медыяпрадукцыі, інш.
-
Змены форм медыяспажывання – пераход аўдыторыі ў сацыяльныя сеткі і мэсэнджары, спажыванне кантэнту праз мабільныя прылады, рост праглядаў відэа і Live-трансляцый.
-
Недастатковае супрацоўніцтва ў сектары – слабая кааперацыя, негатыўны ўплыў канкурэнцыі за абмежаваныя рэсурсы (фінансавыя, чалавечыя і інш.).
-
Парушэнне аўтарскіх правоў гульцамі медыясектару – неправамернае выкарыстанне чужога кантэнту, недастатковае самарэгуляванне ў вобласці аўтарскага права.
Кожны з прыведзеных выклікаў быў прааналізаваны па схеме SWOT-аналізу, з дапамогай якога былі вызначаныя моцныя і слабыя бакі сектара ва ўзаемадзеянні з праблемай, а таксама быў праведзены аналіз магчымасцяў і пагроз.
На падставе SWOT-аналізу былі прапанаваныя пяць
прыярытэтных накірункаў дзейнасці незалежнага медыясектару Беларусі у 2019–2024 г., а менавіта:
-
Пераадоленне прававых і палітычных абмежаванняў свабоды слова.
-
Умацаванне фінансавай устойлівасці незалежнага медыясектару Беларусі.
-
Умацаванне кадравага патэнцыялу СМІ і павышэнне кваліфікацыі журналістаў.
-
Адаптацыя незалежных СМІ да змен у медыяспажыванні.
-
Развіццё самарэгулявання сектара, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.
СТРАТЭГІЧНЫЯ ПРЫЯРЫТЭТЫ
Прыярытэт 1.
Пераадоленне прававых і палітычных абмежаванняў свабоды слова:
Мэта: умацаванне здольнасці сектара абараняць свабоду выказвання і правы на атрыманне і распаўсюд інфармацыі.
Задачы і ключавыя дзеянні:
Задача 1: Прасоўванне каштоўнасці свабоды слова ў беларускім грамадстве
Што трэба рабіць:
-
Рыхтаваць і распаўсюджваць публікацыі на адпаведную тэму.
-
Удзельнічаць у публічных дыскусіях на гэтую тэматыку.
-
Укараняць праграмы развіцця медыяпісьменнасці і медыякампетэнтнасці.
Задача 2: Арганізацыя маніторынгу і апублікаванне фактаў парушэння свабоды слова ў Беларусі
Што трэба рабіць:
-
Фіксаваць і абнародаваць факты парушэння правоў журналістаў і свабоды выказвання меркавання.
-
Інфармаваць пра вынікі маніторынгу нацыянальныя і міжнародныя арганізацыі і структуры, іншых актораў.
-
Сістэматычна абмяркоўваць сітуацыю ў сферы правоў і свабод журналістаў, а таксама свабоды выказвання меркавання з выкарыстаннем існуючых пляцовак (праваабарончых арганізацый, грамадскай каардынацыйнай рады ў сферы СМІ і іншых дыялогавых пляцовак).
Задача 3: Садзейнічанне рэалізацыі і абароне правоў і інтарэсаў прадстаўнікоў незалежнага медыясектару і свабоды выказвання меркавання
Што трэба рабіць:
-
Прадстаўляць і абараняць інтарэсы суб’ектаў сектара ў адносінах з дзяржаўнымі органамі, грамадскім сектарам, бізнесам.
-
Арганізаваць кансультаванне прадстаўнікоў незалежнага медыясектару, якія сутыкаюцца з парушэннямі іх правоў і свабоды выказвання меркавання.
-
Садзейнічаць абскарджанню рашэнняў, якія парушаюць правы прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.
-
Звяртацца ў дзяржаўныя органы з мэтай прадухілення ці спынення парушэння правоў прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.
-
Умацоўваць сістэму падтрымкі журналістаў і выданняў, якія трапляюць у крытычныя сітуацыі.
Задача 4: Прасоўванне змен заканадаўства ў сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый з мэтай яго лібералізацыі
Што трэба рабіць:
-
Ажыццяўляць маніторынг, аналіз і экспертызу прававых актаў і практыкі іх прымянення ў сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый.
-
Інфармаваць прадстаўнікоў незалежнага медыясектару пра змены прававых умоў дзейнасці (у тым ліку праз правядзенне семінараў).
-
Распрацоўваць рэкамендацыі па паляпшэнні прававых умоў дзейнасці суб’ектаў сектара і іншых актораў у сферы свабоды выказвання меркавання і масавых камунікацый, роўна як канцэпцыі і праекты нарматыўных актаў, дабівацца іх замацавання ў прававых дакументах.
Задача 5: Забеспячэнне бесперапыннай прававой адукацыі журналістаў і рэдактараў, іншых прадстаўнікоў незалежнага медыясектару
Што трэба рабіць:
-
Праводзіць адукацыйныя мерапрыемствы для журналістаў, рэдактараў і іншых прадстаўнікоў незалежнага медыясектару.
-
Ствараць і распаўсюджваць метадычныя і іншыя матэрыялы па пытаннях прававой пісьменнасці.
-
Інфармаваць прадстаўнікоў незалежнага медыясектару пра магчымасці выкарыстання міжнародных праграм у сферы прававой адукацыі.
Задача 6: Умацаванне патэнцыялу медыяюрыстаў
Што трэба рабіць:
-
Праводзіць адукацыйныя праграмы і праграмы абмену досведам (у тым ліку міжнародныя) для медыяюрыстаў.
-
Садзейнічаць спецыялізацыі юрыстаў у сферы медыяправа.
Задача 7: Абарона інтарэсаў журналістаў-фрылансераў
Што трэба рабіць:
-
Дамагацца прызнання на заканадаўчым узроўні статусу журналістаў-фрылансераў і іх роўных прафесійных правоў з правамі журналістаў, якія працуюць у штаце СМІ.
-
Дамагацца спынення незаконнага пераследу журналістаў-фрылансераў за супрацоўніцтва з замежнымі СМІ без акрэдытацыі пры МЗС Беларусі (у прыватнасці, выкарыстанне супраць іх ч. 2 арт. 22.9 КаАП «незаконны выраб і (ці) распаўсюд прадукцыі сродкаў масавай інфармацыі»).
-
Дамагацца змены практыкі правапрымянення тэрміна «акрэдытацыя» (як для журналістаў-фрылансераў, якія супрацоўнічаюць з замежнымі СМІ, так і для ўсіх журналістаў) з мэтай прывядзення яго ў адпаведнасць з дэмакратычнымі стандартамі.
Прыярытэт 2.
Умацаванне фінансавай устойлівасці незалежнага медыясектару Беларусі
Задача 1: Павышэнне кампетэнтнасці менеджараў беларускіх медыя ў сферы кіравання кантэнтам, персаналам, фінансамі, стратэгічнага планавання
Што трэба рабіць:
-
праводзіць навучальныя праграмы для медыяменеджараў;
-
лабіяваць удзел беларускіх медыяменеджараў у міжнародных адукацыйных праграмах і шукаць сродкі для арганізацыі такога навучання;
-
знаёміць з сучаснымі бізнес-мадэлямі і практыкамі (замежны досвед і ўнутрысектаральны);
-
навучаць менеджараў эфектыўнаму фандрэйзінгу (у тым ліку краўдфандынгу і іншым інавацыйным бізнес-мадэлям);
-
навучаць маркетолагаў і іншых супрацоўнікаў рэдакцыі (рэкламшчыкаў, праграмістаў, бухгалтараў, тэхнічных супрацоўнікаў, якія садзейнічаюць вырабу мультымедыйнага кантэнту).
Задача 2: Замацаваць фінансавую ўстойлівасць беларускіх медыя праз прымяненне (у тым ліку сумеснае) інавацыйных падыходаў па развіцці медыябізнесу
Што трэба рабіць:
-
Выводзіць на рынак унікальныя платныя прадукты праз конкурсы стартапаў, у межах адмысловых конкурсаў, у межах праграмы навучання фандрэйзараў.
-
Навучаць стварэнню і ўкараненню прылад аплаты анлайн.
-
Папулярызаваць паспяховыя гісторыі прасоўвання і распаўсюду прадукцыі СМІ.
-
Вывучыць магчымасці арганізацыі сумеснага аўтсорсінгу няпрофільных паслуг (юрыдычных, бухгалтарскіх, маркетынгавых і інш.), выкарыстання інфармацыйных тэхналогій і стварэння сумесных сэрвісаў.
Задача 3: Паляпшэнне супрацоўніцтва паміж ключавымі гульцамі беларускага незалежнага медыясектару
Што трэба рабіць:
-
Арганізаваць абмен інфармацыяй паміж ключавымі гульцамі беларускага незалежнага медыясектару з мэтай каардынацыі іх дзейнасці.
-
Лабіяваць інтарэсы сектара перад міжнароднымі арганізацыямі (узмацняць уплыў на вызначэнне прыярытэтаў іх праграм).
-
Умацоўваць узаемадзеянне паміж ключавымі гульцамі сектара для выпрацоўкі сумеснай пазіцыі па ключавых пытаннях і для сістэмнай абароны/прасоўвання інтарэсаў сектара перад дзяржавай і бізнесам.
-
Арганізаваць сумесную замову даследаванняў, якія тычацца пытанняў развіцця медыясектару, ці лабіяваць іх правядзенне.
Прыярытэт 3.
Умацаванне кадравага патэнцыялу СМІ і павышэнне кваліфікацыі журналістаў
Задача 1: Удасканаленне сістэмы падрыхтоўкі журналістаў і росту прафесійнага майстэрства
Што трэба рабіць:
-
Прааналізаваць існуючыя на рынку адукацыйныя праграмы і ацаніць іх патэнцыял, вызначыць запатрабаваныя, але незабяспечаныя кірункі.
-
Арганізаваць абмен інфармацыяй пра праграмы, якія рэалізоўваюцца, для журналістаў, рэдактараў, іншых прадстаўнікоў медыясектару.
-
Рэгулярна актуалізоўваць навучальныя праграмы з улікам запатрабаванняў сектара і сітуацыі на медыярынку.
-
Удасканальваць сістэму падрыхтоўкі трэнераў.
-
Забяспечыць падрыхтоўку і даступнасць падручнікаў, дапаможнікаў, метадычных матэрыялаў.
-
Арганізоўваць стажыроўкі ў рэдакцыях.
-
Праводзіць конкурсы прафесійнага майстэрства.
Задача 2: Папулярызацыя паспяховых практык працы з кадрамі
Што трэба рабіць:
-
Арганізоўваць абмеркаванні кадравай палітыкі з менеджментам рэдакцый.
-
Распаўсюджваць паспяховы досвед/практыкі арганізацыі працы з кадрамі.
Задача 3: Абарона працоўных і сацыяльных правоў працаўнікоў медыясферы і спрыянне вырашэнню канфліктаў
Што трэба рабіць:
-
Навучаць метадам адстойвання сваіх працоўных і сацыяльных правоў (у тым ліку журналістаў-фрылансераў).
-
Навучаць менеджмент рэдакцый асновам кіравання канфліктамі.
-
Выкарыстоўваць прыёмы медыяцыі для вырашэння канфліктных сітуацый.
-
Рэкамендаваць рэдакцыям распрацоўваць унутраныя дакументы, якія рэгулююць сферу працоўных ўзаемаадносін.
-
Выкарыстоўваць досвед незалежных прафсаюзаў па абароне сацыяльных правоў прадстаўнікоў медыясферы (наёмных працаўнікоў і фрылансераў).
Прыярытэт 4.
Адаптацыя незалежных СМІ да змен у медыяспажыванні
Задача 1: Даследаванне новых тэндэнцый у медыяспажыванні і інфармаванне пра іх прадстаўнікоў медыясектару
Што трэба рабіць:
-
Даследаваць спосабы манетызацыі кантэнту ў сацыяльных асяродках і абменьвацца досведам працы ў гэтым кірунку.
-
Даследаваць спосабы дыстрыбуцыі кантэнту ў сацыяльных асяродках і папулярызаваць лепшыя практыкі ў гэтым кірунку.
-
Вывучаць аўдыторыю і карэктаваць стратэгіі развіцця медыясектару.
-
Вывучаць уплыў манапалізацыі каналаў камунікацыі (Facebook, Google, «Вконтакте», «Аднакласнікі» і г. д.) на бізнес-стратэгіі развіцця медыя, з’яўленні фарматаў спажывання кантэнту без пераходу на сайт.
-
Навучаць кіраванню і прасоўванню кантэнту менеджэраў і іншых супрацоўнікаў СМІ.
Задача 2: Далучэнне аўдыторыі да фармавання парадку дня беларускіх медыя
Што трэба рабіць:
-
Папулярызаваць механізмы далучэння аўдыторыі да планавання, стварэння і абмеркавання медыякантэнту.
-
Прыцягваць блогераў да рэдакцыйнай працы і выкарыстоўваць кантэнт, створаны карыстальнікамі (User Generated Content — UGC).
-
Абмяркоўваць канцэпцыі рэдакцыі, як куратара UGC.
-
Праводзіць адкрытыя рэдакцыйныя мерапрыемствы з прыцягненнем аўдыторыі.
Задача 3: Умацаванне даверу да незалежных беларускіх медыя ў новых умовах медыяспажывання
Што трэба рабіць:
-
Фармаваць лаяльнасць аўдыторыі праз стымуляванне зваротнай сувязі, стварэнне механізмаў уплыву на парадак дня.
-
Ствараць належныя ўмовы для забяспячэння інтарэсаў і правоў грамадзян у суадносінах з медыясектарум.
-
Супрацьдзейнічаць прымітывізацыі кантэнту, штучнай драматызацыі матэрыялаў у СМІ, клікбейту і матываваць да стварэння якаснага кантэнту (шляхам правядзення ўнутрысектаральных дыскусій, конкурсаў і інш.).
-
Абмеркаваць унутрысектаральныя стандарты вытворчасці натыўнай рэкламы, прасоўвання ў СМІ брэндаў і г. д.
-
Рэалізоўваць і папулярызаваць праграмы медыяпісьменнасці і медыякампетэнтнасці для павышэння даверу аўдыторыі да якасных медыя.
Задача 4: Развіццё мультыплатформеннасці
Што трэба рабіць:
-
Папулярызаваць магчымасці стварэння і дыстрыбуцыі кантэнту на шматлікіх платформах, уключаючы фарматы спажывання кантэнту без пераходу на сайт.
-
Навучаць магчымасцям выкарыстання розных платформаў для манетызацыі кантэнту і прасоўвання брэнду СМІ.
-
Арганізаваць абмен досведам развіцця медыя на прынцыпах мультыплатформеннасці (спажыванне кантэнту на камп’ютарах, у мабільным браўзары і ў мабільных дадатках, з выкарыстаннем розных каналаў – сайты, сацыяльныя сеткі, месэнджары, мабільныя прылады, новыя спосабы дыстрыбуцыі з выкарыстаннем пуш-апавяшчэнняў і г. д.).
Прыярытэт 5.
Развіццё самарэгулявання сектара, ў тым ліку ў сферы аўтарскага права
Задача 1: Стварэнне механізмаў для ўрэгулявання канфліктных сітуацый у сферы аўтарскага права
Што трэба рабіць:
-
Ствараць кансультацыйныя пляцоўкі для абмеркавання сітуацыі і канфліктаў, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.
-
Рэкамендаваць суб’ектам сектара распрацоўваць і ўдасканальваць унутраныя і сумесныя дакументы ў сферы самарэгулявання.
-
Праводзіць маніторынг і аналіз канфліктаў, у тым ліку ў сферы аўтарскага права.
Задача 2: Асвета і кансультаванне па пытаннях аўтарскага права і падтрымка самарэгулявання ў гэтай сферы
Што трэба рабіць:
-
Навучаць прадстаўнікоў медыясектару асновам аўтарскага права (абарона аб’ектаў аўтарскага права і сумежных правоў, асабістых немаёмасных правоў аўтараў і іншых праваўладальнікаў, маёмасных правоў) і правілам выкарыстання запазычанага кантэнту.
-
Арганізаваць дыскусію па выпрацоўцы агульных прынцыпаў працы з запазычаным кантэнтам.
-
Стымуляваць распрацоўку і ўкараненне рэдакцыйных палітык, якія ўлічваюць пытанні выканання аўтарскіх правоў.