«Нібы глядзіш амерыканскае кіно пра апакаліпсіс». Гісторыя эвакуацыі і любові журналісткі Юліі Альгерчык

23 лютага ў Кіеве было сонечна і ўжо пахла вясной. Беларуская журналістка Юлія Альгерчык пайшла на Абалонскі рынак і купіла там букецік пралесак. А назаўтра раніцай пачалася вайна…

Сёння Юля жыве ў Нарвегіі. Пасадзіла кветкі, займаецца агародзікам, дзе растуць радыска і кроп, дыстанцыйна працуе для партала «Зеркало» і марыць пра тое, калі зможа вярнуцца ў сваю мінскую кватэру. Гісторыю таго, як жыццё павярнула ў нечаканы бок, Юлія Альгерчык расказала БАЖ.

Пра вайну не думалася

Ад 2015 года Юлія Альгерчык працавала ў рэдакцыі вялікага і папулярнага медыя Беларусі — партала TUT.BY, у аўтамабільным раздзеле. Пасля разгрому рэдакцыі ў маі 2021 года Юлія, як і многія іншыя калегі, вымушана з’ехала за мяжу.

—  Я абрала Украіну, з’ехала ў Кіеў летась 26 мая. Чаму Украіна? Тут людзі больш падобныя да нас, няма моўнага бар’еру. Англійскай мовы я практычна не ведала. Ды і кошты тут ніжэйшыя за еўрапейскія. У Кіеве працягнула працаваць на «Зеркале», стала больш універсальным журналістам, цяпер мае матэрыялы не абмяжоўваліся толькі аўтамабілямі, —  кажа Юля.

Суразмоўца прыгадвае, што спачатку ў незнаёмым Кіеве было няўтульна і сумна. Але вясна, адчуванне бяспекі і псіхолаг зрабілі сваю справу. Журналістка пачала абжывацца, набываць рэчы ў здымную кватэру:

—  Так з’яўляліся нейкія карцінкі, кветачкі, вязальныя пруткі —  рэчы прыемныя для душы, —  кажа Юля і дадае: —  Пра вайну не думалася.

Хаця чуткі хадзілі, але знаёмыя ўкраінцы самі не асабліва верылі ў гэта: Якая вайна? Цяпер жа не 41‑ы.

Растлумачыла нарвежскаму сябру, што ён мае справу з экстрэмісткай

Увесь люты гэтага года з Юляй быў яе сябар —  нарвежац Тур Хенінг Інген.

—  Пазнаёміліся мы праз інтэрнэт тады, калі я яшчэ была ў Беларусі. Нас абодвух цікавіла аўтамабільная тэматыка. Да таго ж мне даўно падабалася Скандынавія —  мора, масты, скалы, ф’ёрды. Заліпала на гэтых фотаздымках, а таксама на старой скандынаўскай музыцы, —  прыгадвае Юля.

Новы знаёмы аказаўся чалавекам у разводзе. Юля і Тур пачалі кантактаваць па-сяброўску праз інтэрнэт-перакладчык. Мужчына напрошваўся ў госці, але журналістка па шэрагу прычын адмаўлялася. Не згаджалася і на прапановы прыехаць да яго. Працягвалі перыядычна дзяліцца фотаздымкамі краявідаў і дамашніх гадаванцаў. А калі на TUT.BY рыхтавалі матэрыял пра дарогі свету, Тур расказаў пра нарвежскія.

—  У маі мінулага года, пабачыўшы мае допісы, Тур зразумеў, што я ў Кіеве. Зноў напісаў, што хоча прыехаць, тым больш, тут жыў яго сябар. Не асабліва верыла ў гэты прыезд і пагадзілася. Перад сустрэчай хвалявалася: усё ж да гэтага некалькі год бачыла чалавека толькі праз манітор. Ён прыехаў, засяліўся ў здымную кватэру, а на наступны дзень мы сустрэліся.

Юля прыгадвае, што тая першая сустрэча ў рэале была нязручнай і нават смешнай. Размаўлялі праз перакладчык, які далёка не заўсёды перакладае правільна.

Нарвежац прабыў у Кіеве шэсць дзён. Гэта было прыемнае баўленне часу. Беларуска бачыла, што выклікае відавочную сімпатыю ў мужчыны, але пасля ранейшых няўдалых адносін пазірала на яго з адлегласці. А яшчэ Юля растлумачыла нарвежскаму госцю, што ён мае справу з экстрэмісткай. На гэта Тур сказаў, што ўсе разумее, бо ведае пра падзеі ў Беларусі.

«Джулія, падымайся. Вайна»

Пасля ад’езду Тура ў Нарвегію, перапіска працягнулася, а запрашэнні ў госці сталі больш настойлівымі. І хоць у фантазіях Юля прыгадвала казку пра Сінюю Бараду, пасля доўгіх ваганняў адважылася на паездку ў Нарвегію і не пашкадавала:

—  Прыехала на лютэранскія Каляды, якія супадаюць з каталіцкімі. Была дзён дзесяць ва ўласным доме Тура. Гэта былі чароўныя дні. Ён мяне катаў па прыгожых месцах —  па ф’ёрдах, горных дарогах, ад краявідаў захоплівала дух. Пазнаёміў з роднымі, імёны якіх я ніяк не магла запомніць. Мяне ж весяліла, што Тур не мог сказаць «Шчучыншчына» і вымавіць маё імя па-бацьку —  Уладзіміраўна.

Перад Новым годам Юля вярнулася ў Кіеў. З Турам дамовіліся сустрэцца ў маі. Ён збіраўся ў Кіеў на выставу рэтрааўтамабіляў. Але наступная сустрэча атрымалася значна раней:

—  Спачатку Тур пісаў, што сумуе, а потым заявіў: прыязджаю ў лютым. Гэтым разам ён спыніўся ў маёй здымнай кватэры. Сказаў, што прыехаў, бо ў Еўропе кажуць пра хуткі пачатак вайны і ён хвалюецца, каб падчас вайны я не згубілася. Я тады на яго паглядзела як на вар’ята.

У першыя дні лютага, жыццё ў Кіеве ўсё яшчэ было ранейшым. Былі сонечныя дні і адчуванне хуткай вясны, шматлюдныя кавярні і смачнае печыва —  арэшкі са згушчонкай.

І ўсё ж ад сярэдзіны месяца еўрапейскія авіякампаніі пачалі адмяняць рэйсы з Украіны і ва Украіну. На прапанову Юлі памяняць свой зваротны білет на ранейшы час Тур на пагадзіўся. Сказаў, калі пачнецца вайна, паедуць разам. Урэшце так і сталася.

—  Ноччу 24 лютага я позна легла спаць — у дзве ці тры гадзіны. Моцна заснула. А раніцай у прыцемках, Тур мяне будзіць і кажа: «Джулія, падымайся. Вайна». Я саджуся на ложак, чую, як ён уздыхае і глядзіць у тэлефон. Я кажу: Што? А ён праз перакладчык: «Вайна». Я сяджу, гляджу па баках, прыслухоўваюся да гукаў. Нічога не чуваць. Думаю: магчыма, у гэтага еўрапейца нервы здалі і яму нешта прымроілася. Што ён нясе? І раптам чую на вуліцы пранізлівы востры гук, падобны да свісту. Гэта паляцела ракета. Пасля раздаўся выбух, пайшла магутная выбуховая хваля. І потым паляцелі знішчальнікі.

Рэчы з лагатыпам TUT.BY забралі ўсе

Пасля былі хуткія зборы і сустрэча з калегамі ва ўмоўленым месцы. Кіраўніцтва «Зеркала» вырашыла эвакуяваць сваіх супрацоўнікаў.

—  У мяне ўжо было шмат розных дарагіх сэрцу рэчаў: выцінанкі, дасланыя з Беларусі, карціны, фігурка Ёўніка-лесавіка, якога мне прывёз сын з Беларусі, пруткі для вязання, ніткі, прыгожыя свечкі, набытыя нядаўна ва ўкраінскіх рамеснікаў. Думалася: як жа я пакіну тут усё? А пакінуць прыйшлося шмат: посуд, пасцель, вопратку, ежу. А вось рэчы з лагатыпам тут.бая пазабіралі ўсе.

Машын дачакаліся бліжэй да вечара. Выязджалі з Кіева некалькі гадзін:

—  Калі выехалі на трасу ў бок Роўна, убачыла, што ўсе палосы былі занятыя аўтамабілямі. Па ўзбочынах ішлі натоўпы людзей з заплечнікамі ў бок Польшчы. Гэта было страшна. Спыняліся на запраўках. Запомніліся пустыя паліцы ў крамах і чэргі ў прыбіральні. Паніка —  нібы глядзіш амерыканскае кіно пра апакаліпсіс.

Машына высадзіла пасажыраў за сем кіламетраў ад мяжы. Далей ішлі пешшу. Некалькі гадзін правялі на пункце пропуску, яшчэ некалькі —  у зале чакання.

Ужо на мяжы, у першы дзень вайны, Юля двойчы сутыкнулася ў негатыўным стаўленнем украінцаў да беларусаў:

—  Першы раз украінскі памежнік спытаў у беларусаў, якія ехалі з намі: «Беларусы, чаму вы на нас напалі? Ракеты з вашага боку ляцяць». А другі раз, калі стаялі ля шлагбаума на мяжы: жанчына з хлопчыкам гадоў 13 спытала, адкуль мы. Пачуўшы, што з Беларусі, той хлопчык паглядзеў на нас вялікімі карымі вачыма і спытаў: «Вы беларусы —  мірныя людзі?» Тады стала так сорамна і балюча.

На польскай тэрыторыі, па словах Юлі, усё прайшло хутка.

Цэнтр для бежанцаў, дапамога валанцёраў, гасцініца ў Варшаве, а пасля —  Сопат.

—  Тур увесь час быў са мной. Трымаўся мужна, падбадзёрваў. А я ўсё паглядала на яго і думала: «Нарвегія —  такая шчаслівая краіна. Чалавек там выдатна жыў і раптам трапіў у нейкі дурдом».

З’язджаць з Польшчы без Юлі сябар не пагаджаўся. Чакаў, пакуль яна вырашыць свае справы.

—  А тут новая неспадзяванка. Украінцы заблакавалі ўсе беларускія карткі. Я не магла скарыстацца сваім заробкам. І Тур зноў дапамог, аплаціў білеты.

А як справы цяпер?

—  Мы ў Нарвегіі. Хутка месяц, як жывём у доме Тура. Я толькі цяпер пачала адыходзіць ад таго, што здарылася. Разумею, што паслухаць Тура і прыехаць сюды —  было правільным рашэннем. Цяпер трэба думаць пра легалізацыю.

Я па-ранейшаму працую для «Зеркала». Канешне, мой заробак не такі, як у мясцовых. У іх —  недзе ад трох да пяці тысяч еўра. Калі б не Тур, я б не пражыла тут. Вялікая частка выдаткаў ляжыць на ім.

Садзім кветачкі. У нас ёсць нарвежскі і беларускі сцягі. Хочам набыць яшчэ і ўкраінскі, але яго тут цяжка знайсці. Зрабіла гародзік, пасадзіла кроп, радыску.

Тут вельмі добра і спакойна. Але неяк перад Вялікаднем было так горача, сонечна, і мне нясцерпна захацелася апынуцца дома, у сваёй мінскай кватэры. Я ўявіла, як пакоі напоўніла б сонечнае святло, я б памыла падлогу і шлёпала па ёй басанож.

Спадзяюся: надыдзе час, калі мы зможам вярнуцца ў Беларусь. Вазьму з сабой Тура, пакажу яму Мінск, напячом арэхаў са згушчонкай і абавязкова з’ездзім у Белавежскую пушчу.

Фота з асабістага архіва Юліі Альгерчык