Кіраўнік Данецкага тэлебачання: Мы пераймалі досвед «Белсата»

Падчас гэтых падзей Віктар Підлісны, журналіст і тэлевізійшчык з вялізным стажам, жыў і працаваў у Кіеве. Разам з іншымі журналістамі ён вырашыў, што ўкраінскае тэлебачанне ў Данецкай вобласці мусіць быць адноўленае, і ўзяўся за справу.

Сёння Віктар кіруе Данецкай рэгіянальнай дырэкцыяй НКТУ. Цяпер жыць даводзіцца ў Кіеве, дзе месціцца эфірная апаратная, у Краматорску, дзе знаходзіцца галоўны офіс, і ў Марыупалі. Тэлеканал мае ўласных карэспандэнтаў нават на захопленай сепаратыстамі тэрыторыі.

З Віктарам Підлісным мы сустрэліся падчас маёй нядаўняй паездкі ва Украіну.

— Чым адрознівалася данецкае тэлебачанне ад іншых украінскіх тэлекампаній да вайны?

— Да 2014 года Данецкае абласное дзяржаўнае тэлебачанне было ў складзе адной з самых магутных рэгіянальных тэлерадыёкампаній Украіны. Тут быў вялізны штат людзей і дастаткова сучаснай апаратуры. Адзінай хібай лічылася тое, што тэлебачанне вяшчала толькі з аднаго перадатчыка ў Данецку. Бо той жа самы Краматорск, у якім мы зараз базуемся, дзяржаўнага тэлебачання і радыё проста не чуў.

Калі да ўлады прыйшлі сепаратысты, адбыўся фізічны захоп тэлерадыёкампаніі. Журналісты падчас нападу выклікалі міліцыю, але яна аказалася без зброі. Сепаратысты прыехалі на джыпах і пачалі страляць у паветра, прымушаючы ўсіх пакінуць будынак. Нікому не дазволілі забраць асабістыя рэчы, не кажучы ўжо пра якую-кольвек тэхніку.

Пазней на базе дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі сепаратысты адкрылі свой першы тэлеканал «Оплот». Журналісты данецкага тэлебачання адрэагавалі на гэта неадназначна: частка адразу падтрымала новую ўладу і пачала працаваць на сепаратыстаў, іншыя проста з’ехалі. На сёння каля 80 з 283 супрацоўнікаў былога данецкага тэлебачання працуюць на сепаратысцкім тэлеканале «Оплот ТВ».

— Тады Вы і вырашылі стварыць Данецкую тэлерадыёкампанію наноў?

— У снежні 2014 года Дзяржаўны камітэт па тэлерадыёвяшчанні прыняў рашэнне аб аднаўленні вяшчання. Але гэта было толькі палітычнае рашэнне, практычная ж рэалізацыя вымагала вялікіх высілкаў.

Першапачаткова цэнтрам Данецкай вобласці прызначылі Марыупаль. Гэта вялікі горад з добрымі тэлевізійнымі камунікацыямі, журналісцкімі навучальнымі ўстановамі, таму нам было б прасцей аднаўляць тэлебачанне там. Але пачаўся наступ сепаратыстаў на Марыупаль і вырашана было пераехаць у Краматорск. Краматорск — гэта чыста правінцыйны прамысловы горад, там ёсць некалькі буйных прадпрыемстваў, але духоўнай, творчай інфраструктуры там няма. Таму эфірную апаратную вырашылі арганізаваць у Кіеве, а далей сігнал перадаваць на тэрыторыю Данецкай вобласці і распаўсюджваць яго тут.

Дзякуючы партнёрскай дапамозе нам далі ў карыстанне эфірную апаратную, і 27 лютага наш канал ізноў выйшаў у эфір. Мы запусцілі сігнал на пяць лічбавых перадатчыкаў і два аналагавых у вобласці — у Краснаармейску і Марыупалі. Мы адразу пачалі перадаваць бягучым радком паведамленне, што запрашаем да сябе ўсіх былых супрацоўнікаў данецкага тэлерадыё. І недзе да мая ў нас ужо склалася пэўная каманда.

— Як выглядае галоўны офіс Данецкага тэлебачання зараз?

— Наш галоўны офіс сёння знаходзіцца ў Краматорску. Нам вельмі цяжка было знайсці тут хоць які прытулак, бо з‑за вайны сюды пераехала вельмі шмат людзей і прадпрыемстваў. Мы адшукалі невялікае памяшканне былой кніжнай крамы, якое і арэндуем.

Эфірная апаратная па-ранейшаму знаходзіцца ў Кіеве. Наш эфір у большасці складаецца з найлепшых матэрыялаў іншых рэгіянальных тэлерадыёкампаній. Гэтым мы вельмі адрозніваемся ад былога данецкага тэлебачання, бо раней вяшчанне тут вялося выключна па-руску і Данбас фактычна быў адрэзаны ад культурнага складніка іншых рэгіёнаў Украіны. Цяпер мы даем магчымасць людзям убачыць не толькі навіны Данецкай вобласці, а наогул імкнёмся паказаць, чым жыве ўся Украіна.

Як вы разумееце, «у спадчыну» мы не атрымалі абсалютна ніякай тэхнікі. Фінансаванне было выдзеленае толькі на заробак супрацоўнікам і распаўсюд сігналу. Усё. Таму людзі працавалі на тым, што мелі самі. Здымалі фотаапаратамі, тэлефонамі. Была адна бытавая камера ў аператара — з такой тэхнікі мы пачалі вяшчанне. Але гэта нас не засмучала, і мы рабілі ўсё магчымае, каб хоць аднекуль атрымаць апаратуру.

У маленькай кніжнай краме немагчыма размясціць усіх супрацоўнікаў, таму мы вырашылі стварыць рэгіянальныя рэдакцыі. Да таго ж адлегласць ад Краматорска да Марыупаля больш за 400 кіламетраў і накіроўваць журналістаў у Марыупаль проста немэтазгодна. Мы пайшлі на супрацоўніцва з усімі мясцовымі тэлевізійшчыкамі, журналістамі, радыйнікамі: Марыупаль, Краснаармейск, Валнаваха, Арцёмаўск, Канстанцінаўка, Славянск… У гэтых гарадах былі створаныя творчыя групы, перад якімі мы ставілі адну задачу — збіраць аператыўную і праўдзівую інфармацыю.

Мы разумелі, што павінны ўсяліць у людзей веру ў дзень сённяшні і дзень заўтрашні. Вайна калісьці скончыцца, а адбудоўваць краіну трэба ўжо зараз. І ўсё гэта мы рабілі з першага дня, незалежна ад таго, было у нас абсталяванне ці не.

— А сепаратысцкі «Оплот» таксама вяшчае на ўкраінскую тэрыторыю?

— З Данецкай народнай рэспублікі вядзецца вяшчанне, што закранае тэрыторыю, якая знаходзіцца пад кантролем Украіны. І гэтае вяшчанне ніхто не глушыць. Магчыма таму, што патрэбны вялікія сродкі, каб стварыць такую сістэму. Таму мы працуем ва ўмовах канкурэнцыі меркаванняў, калі так можна казаць пра агрэсіўную прарасійскую прапаганду. На маю думку, дзяржава павінна была б больш жорстка паставіцца да гэтага пытання. Усё ж ідзе вайна…

Для нас вельмі важна аднаўляць у жыхароў Данецкай вобласці нацыянальную памяць, расказваць ім, што гэта старажытны казацкі край. У нас ёсць шмат этнаграфічных, культуралагічных праграм, якія мы бярэм у калег. Хоць ёсць у нас і экстрэмальныя праекты: напрыклад, расказваем, як працуе паліцыя, пра яе будзённыя справы. 

— Якія ТВ-каналы апроч вашага можна глядзець у Данецкай вобласці?

— Найперш, данецкія. Адтуль транслююцца два сепаратысцкіх каналы і ўласна расійскае тэлебачанне. Яны вяшчаюць на захопленай імі тэрыторыі і заходзяць на нашу, мы вяшчаем тут і заходзім да іх. Мы нават пакрываем Данецк і раён Ілавайска. Апроч гэтага ў Данецкай вобласці працуе шмат прыватных каналаў. Напрыклад, «Украіна» і «Данбас» алігарха Ахметава. Не ведаю, як ахарактарызаваць кантэнт гэтых каналаў. Я б сказаў, што галоўнае для іх — расказаць пра дабрачыннасць і добрыя справы свайго ўласніка.

Яны працуюць у Данецкай вобласці як і ўсе цэнтральныя тэлеканалы, для якіх галоўнае — знайсці якія-небудзь «смажаныя» тэмы, зрабіць «гарачанькі» рэпартаж пра забойства, яшчэ нешта. На першы погляд, гэта прыцягвае людзей, робіць карцінку. Часам яны паказваюць нават гераізм украінскіх жаўнераў, перадавую.

Але я лічу, каб паказаць гераізм, не абавязкова пастаянна знаходзіцца на перадавой. Напрыклад, мне не так цікава будзе паказаць у эфіры які-небудзь эфектны паліцэйскі захоп, як па-сапраўднаму разабрацца, як працуе паліцыя, якія ёсць праблемы са злачыннасцю, якія шляхі вырашэння гэтай праблемы і г. д.

— Каналы з тэрыторыі ДНР уплываюць на людзей?

— Так, уплываюць і сур’ёзна. На тэрыторыі, якую кантралюе Украіна, таксама ёсць людзі, якія сімпатызуюць сепаратыстам. Наогул вельмі цяжка сказаць, колькі адсоткаў насельніцтва сёння тут падтрымлівае сепаратыстаў, а колькі — украінскі бок. Калі напачатку людзі вельмі моцна давяралі інфармацыі украінскіх СМІ, верылі ў блізкія змены, то зараз усё крыху па-іншаму. Шмат каго палохае Захад. Заходняя культура для іх можа быць нават страшнай, а расійская — вельмі блізкай. Таму праца сепаратысцкіх тэлеканалаў і ўплывае на гледачоў. Але сёння ў людзей ужо няма нейкіх вострых прарасійскіх парываў. Людзі ўжо зразумелі, што такое сепаратызм, як жыве зараз Данецк. Што гэта звычайны элементарны бандытызм.

Трэба сказаць, што нашыя журналісты працуюць і на тэрыторыі ДНР. Зразумела, што яны не з’яўляюцца ў кадры, але дасылаюць нам інфармацыю. Імёны гэтых людзей ведаю толькі я.

— Вернемся да вашага офіса ў Краматорску…

— Мы па-ранейшаму працуем у былым памяшканні кніжнай крамы. Нам не хапае плошчаў, абсталявання, мэблі. Але нашыя супрацоўнікі вельмі актыўна працуюць, таму што яны хочуць працаваць і навучацца. Будзь якія трэнінгі, курсы, лекцыі адносна павышэння кваліфікацыі, там заўсёды ёсць прадстаўнікі нашага тэлебачання.

Заробкі ў нас вельмі невысокія. Таму мы шукаем любыя магчымасці, каб заахвочваць людзей, прэміраваць, спрыяць іх прафесійнаму росту, атрыманню новых ведаў.

— Кіеў глядзіць на вас як на асаблівую тэлекампанію ў сістэме дзяржтэлерадыё?

— Так, наша тэлекампанія пад асаблівым наглядам. Гэта значыць, што нас больш кантралююць і больш за намі сочаць. Але якой-небудзь дадатковай фінансавай дапамогі, на жаль, няма. Хоць я на ўсіх сустрэчах і пасяджэннях заўсёды кажу, што нельга ставіцца да нас, як да звычайнай тэлекампаніі з вялікім штатам і абсталяваннем.

Трэба сказаць, што мы вельмі падобныя да спадарожнікавага тэлеканала «Белсат». Мы працуем у падобных складаных умовах, калі канал не мае вялікіх тэрытарыяльных рэдакцый і журналісты павінны знаходзіць уласныя магчымасці для працы.

Адметна, што як толькі мы сталі на ногі, мы адразу ж адправілі найбольш уплывовых людзей нашага тэлеканала ў Варшаву на «Белсат» пераймаць досвед. І зараз нашы журналісты зноў едуць вучыцца ў польскую сталіцу.

— На Данбасе вельмі шмат розных людзей, ёсць нават злачынцы. Чуў, што нядаўна нехта падкінуў гранату да вашага офіса ў Краматорску. Наколькі страшна працаваць у такіх умовах?

— Хто баіцца, той сядзіць і баіцца. А хто ведае, што ёсць небяспека, той мае яе на ўвазе і карэктуе свае паводзіны. Я лічу, трэба быць разумным у кожнай сітуацыі, не трэба лезці на ражон. Я, напрыклад, шэсць гадоў працаваў у Чарнобыльскай зоне, здымаў там матэрыялы. Няма ніводнага забруджнага месца там, дзе б я не пабываў. І што, са мной усё нармальна. Мне так казалі сталкеры, якія хадзілі нават у памяшканні пад рэактарам: усе, хто баяўся, ужо памёр. А хто ведаў, дзе можна прыхавацца і як сябе паводзіць, — з тымі ўсё добра.

Можна ісці ў цэнтры Кіева і атрымаць па галаве вазонам, які незнарок выпаў з вакна. Я лічу так: небяспека ёсць паўсюль. Я нават менш баюся за сваіх людзей, калі яны працуюць на лініі фронту, чым калі яны проста ходзяць на вуліцы і робяць якія-небудзь апытанні. Заўсёды можна натыкнуцца на нейкую правакацыю, трапіць у непрыемную сітуацыю. Трэба быць падрыхтаваным да гэтага.

Аднак хачу сказаць, што тутэйшыя людзі адкрытыя для журналістаў і з задавальненнем дзеляцца сваімі меркаваннямі на любыя балючыя тэмы. Людзі гаварыць не баяцца. Баіцца той, хто баіцца суда. Калі ты ваяваў, супрацоўнічаў з сепаратыстамі, а цяпер спрабуеш схавацца ад правасуддзя — вось такія людзі баяцца.

Але я ўпэўнены, што раней ці пазней яны будуць пакараныя.

— Вы верыце, што Данецк будзе вызвалены Украінай?

— Так. Гэта можа адбыцца заўтра ці праз месяц, а магчыма, праз некалькі гадоў.

— Наколькі, на ваш погляд, гэта залежыць ад Еўропы ці ЗША?

— Гэта будзе залежыць ад самой сітуацыі ва Украіне, ад таго, як павядзе сябе ўлада. Наколькі доўга яна будзе працягваць бяздзейнічаць.

— Ад украінскіх калег я чуў меркаванне, што вайна можа быць нават выгаднай камусьці з палітыкаў у Кіеве. На вайну можна спісваць скрадзеныя грошы, кепскую эканамічную сітуацыю…

— Так, я згодны з гэтым. Гэта адбываецца, бо Украіна па-ранейшаму жыве ў сістэме, створанай значна раней за сённяшнюю ўладу. Гэта сістэма не выкараненая. І тут няма аднаго вінаватага. Нават самы разумны і моцны прэзідэнт не можа змяніць такую сістэму.

— А працэс наогул ідзе?

— Так, ідзе.

Галоўная праблема для Украіны сёння — карупцыя і беспакаранасць людзей, якія пры ўладзе і пры грашах. Бо без хабару ты нічога не вырашыш.

Прыходзіш да чыноўніка — абавязкова мусіш яму нешта даць. І ўсе ў грамадстве нібыта ведаюць, хто злачынца, называюць іх, але мы не мелі пакуль ніводнай рэзананснай справы, якая б дайшла да суда. Вось пра гэта трэба казаць. І мы кажам… Трэба адзначыць, што зараз у нас ужо нават пачасціліся выпадкі, калі людзі прыходзяць і бяруць за грудкі таго ці іншага пракурора, які не завёў справу па нейкай карупцыйнай схеме. Людзі пасля Майдану ўжо не будуць цярпець, і таму, я думаю, сітуацыя будзе змяняцца.

Ідзе вайна, але хабары ўсё роўна ёсць. Наш аўтобус на мяжы некалькі месяцаў назад украінцы не прапускалі і адкрыта патрабавалі хабар. То бок, адны вайскоўцы паміраюць на вайне, а іншыя адкрыта вымагаюць грошы…

З гэтым трэба змагацца. Змагацца павінен кожны, хто не хоча з такім сутыкацца. Запісваць такія выпадкі на відэа, публікаваць іх у інтэрнэце, пісаць афіцыйныя заявы ў сілавыя органы. Чым хутчэй людзі самі перастануць даваць хабары і паддавацца на правакацыі злачынцаў, тым хутчэй карупцыя знікне. Таму гэта датычыць кожнага чалавека. Не трэба думаць, што хтосьці з палітыкаў прыйдзе і усё адразу вырашыць. Кожны сам мусіць прыняць для сябе рашэнне, у якой краіне ён хоча жыць. І паводзіць сябе ў адпаведнасці з гэтым рашэннем увесь час, а не толькі тады, калі хочацца пакрытыкаваць іншага.

І я ў гэтай справе вельмі спадзяюся на маладое пакаленне ўкраінцаў. Магчыма, яны большыя максімалісты, але і цярпець старую сістэму яны схільныя менш. Нават на Данбасе.

— У Краматорску ўвогуле кіеўскую ўладу падтрымліваюць? Ці большасць насельніцтва ўсё ж сімпатызуе сепаратыстам?

— Адназначна можна сказаць, што Парашэнку на Данбасе не давяраюць. Людзі зараз наогул мала давяраюць палітыкам. Наогул. Таму тут любая ўлада ўспрымаецца варожа. Адны на Данбасе лічаць, што вайна прыйшла з усходу, другія — што з захаду. Але і тыя і другія не любяць Парашэнку. Не як чалавека асабіста, а як асобу, якая сімвалізуе ўладу.

— То бок, на выбарах у Данецкай вобласці Парашэнка прайграе. А хто выйграе?

— У нас ва Украіне зараз развялося вельмі шмат розных аналітыкаў, палітолагаў, экспертаў, якія даюць усякія прагнозы. Гэта надта выгадна: нічога не рабіць і даваць прагнозы. Гаварыць пра тое, чаго ты не ведаеш, — будзе дождж ці не? У нас ва Украіне было шмат выпадкаў, калі на выбарах у Вярхоўную Раду ці яшчэ кудысьці перамагалі людзі, якія проста не маглі перамагчы. Але зараз украінскаму народу так абрыдлі тыя твары, якія мы бачым апошнія дзесяцігоддзі, што па-сапраўднаму нешта прагназаваць абсалютна немагчыма. Можа нават адбыцца так, што людзі ўбачаць у палітыцы кагосьці новага і проста з‑за гэтага яго падтрымаюць. Магчыма, гэта будзе хтосьці з тых, хто прайшоў вайну. Хтосьці з тых, што пабывалі ў палоне альбо былі параненыя.

Яны яскрава паказалі, што не баяцца ўзяць адказнасць за лёс дзяржавы нават рызыкуючы ўласным жыццём і здароўем. Няхай яны пакуль не вялікія спецыялісты ў палітыцы, але Валенса ў Польшчы таксама не быў палітычным дзеячам. Такіх прыкладаў у гісторыі вельмі шмат. Калі гэтыя мужныя вайскоўцы вырашаць пайсці ў палітыку, то менавіта ім будзе верыць грамадства.

—  А што вы думаеце пра батальён «Азоў»? Часам складаецца ўражанне, што гэта рассаднік неафашыстаў: людзі з наколатай свастыкай на целе…

— Я думаю, што гэта ўсё несур’ёзна. Пра якую фашысцкую сімволіку можна казаць ва Украіне, якая перажыла такі страшэнны генацыд? Я шмат здымаў матэрыялаў пра ўкраінскіх вайскоўцаў і не магу сказаць, што заўважыў шмат неафашыстаў.

Канешне, як кажуць, у сям’і не без урода. Я не спрачаюся з тым, што ў нас таксама часам здараюцца дзікія выпадкі. І на фронце, і наогул у грамадстве. Гэта бяда і гэта з сорамам трэба вызнаць. Былі і тыя, што кралі. І, канешне, людзі адразу казалі, што такіх трэба гнаць з фронту. Былі і тыя, што пілі — таксама трэба гнаць. Рознае бывае, але пра неафашыстаў я б казаў у апошнюю чаргу.