Эксперт МФЖ: Офіс у Бруселі ўзмацняе захады бяспекі

– Вы ў Мінску першы раз і заўважылі, што на дзіва хутка атрымалі візу і наогул уражаныя ўбачаным. Што ўразіла? 

– Прызнацца, я чакаў убачыць нешта адрознае ад таго, што ўбачыў. Мінск выглядае гэтак жа, як любы сучасны горад: у вас тыя ж брэнды, да якіх мы прызвычаіліся – McDonald’s, Hugo Boss, атмасфера ў горадзе падаецца сяброўскай… Мяне здзівіла, што ў гатэлі я змог праверыць у інтэрнэце навіны ў маёй краіне, змог паглядзець CNN і некаторыя іншыя замежныя тэлеканалы. А думаў, што будуць даступныя толькі 4–5 дзяржаўных…

Канешне, уражвае тое, што вы пры ўсім гэтым так ізаляваныя ад вонкавага свету, ад Еўропы. Мы ж ведаем, што сітуацыя тут, мякка кажучы, не бліскучая, і што незалежная журналістыка шмат церпіць ад уладаў. Мне гэта нагадвае Баку, дзе большасць людзей думае, што ўсё ідзе добра. А ў рэчаіснасці – пераследуецца свабода меркавання, электаральны працэс праходзіць не так, як павінен, буяе карупцыя, ёсць праблемы з правасуддзем, усе рашэнні прымаюцца толькі ў адным накірунку – каб дагадзіць ураду…

– Вы казалі, што асабіста не былі ў Бруселі, калі там адбылія тэракты. Але ж цэнтральны офіс МФЖ месціцца акурат у сталіцы Бельгіі. Як працуецца людзям пасля гэтых падзеяў? Ці адчуваеце вы сябе ў бяспецы?

– Я думаю, мы ўсё яшчэ адчуваем сябе ў бяспецы, жыццё выглядае на больш-менш нармальнае. Безумоўна, з часу атак на Францыю нас не пакідала адчуванне, што нешта здарыцца і ў Бруселі, гэта было толькі пытанне часу.

Мы ведалі, што ёсць радыкальна настроеныя людзі ў прыгарадах, у розных раёнах горада. Але мы не чакалі, што існуе такая разгалінаваная сетка. Безумоўна, гэта ў пэўным сэнсе правал нашай выведкі, што яны не знайшлі гэтых людзей да атакі.

На пачатку снежня 2015 года дзяржава ўвяла 4‑ы (найвышэйшы) ўзровень небяспекі. Калі гэта адбываецца, закрываюцца як патэнцыйныя аб’екты атак рэстарацыі, школы, лініі метро. Нават у офісе некаторыя людзі былі застрашаныя настолькі, што перасталі прыходзіць на працу. Наша кіраўніцтва вырашыла, што мы не абавязаныя прыходзіць у офіс, пакуль гэта працягваецца. Мы адчувалі, што неабходна рэагаваць на сітуацыю, і наш генеральны сакратар вырашыў увесці дадатковыя захады бяспекі ў будынку. Гэта будынак Міжнароднага прэс-цэнтра ў Бруселі, пад яго дахам месцяцца некалькі медыякампаній і мноства журналістаў, якія пасля Char­lie Heb­do могуць адчуваць сябе патэнцыйным аб’ектам нападу.

Наш генеральны сактаратар пагутарыў з арандатарам будынку, які належыць дзяржаве. (Дзяржава таксама рабіла нейкія захады, але не разглядала будынак за  першасную цэль тэратыстаў.) Цяпер у Бруселі ў нас шмат вайскоўцаў, якія ахоўваюць самыя небяспечныя зоны кшталту міністэрстваў, амбасады, а таксама будынкі ЕС па ўсім горадзе. Але яны не паставілі нікога перад нашым будынкам, што, на нашу думку, было памылкай. Хаця ясна, што гэта звязана з фінансавымі прычынамі.

Затое яны вырашылі знайсці іншы падыход – пачалі ўдасканальваць сістэму бяспекі. У красавіку ў нас будзе новая сістэма прапускоў, адчыненыя раней дзверы будуць зачыненыя. Частка нашага будынку выходзіць на тэрыторыю агульнага карыстання, дзе мы арганізуем розныя канферэнцыі, камерцыйныя мерапрыемствы, часам нават урадавыя прэс-канферэнцыі там праходзяць. Пляцоўка будзе па-ранейшаму працаваць, але бакавыя дзверы вакол гэтай зоны будуць зачыненыя, і, я спадзяюся, нам будзе больш спакойна.

Праект прадугледжвае дадатковую ахову – больш людзей будуць ахоўваць будынак, больш камер, сістэма CCTV‑камеры вакол тэрыторыі, таму што там было выяўлена некалькі слабых месцаў…

Але яны не думаюць ставіць нешта кшталту апаратаў для прасвечвання на ўваходзе. Мы ў МФЖ вырашылі, што не варта чакаць, і звярнуліся да кіраўніка службы бяспекі будынку. Нядаўна эксперт падрыхтаваў праект узмацнення бяспекі менавіта нашага офіса. Ён уключае ўзмацненне дзвярэй, сістэму лакацыі – каб мы ведалі, дзе знаходзяцца нашы штатныя супрацоўнікі ў офісе і па-за офісам… Магчыма, мы ў хуткім часе правядзем спецыяльны трэнінг па бяспецы – датычна паводзінаў на выпадак нападу. Гэта тое, над чым мы цяпер працуем, і тое, што з’яўляецца маёй спецыялізцыяй.

Некаторыя нашы супрацоўнікі моцна драматызуюць сітуацыю з‑за псіхалагічнага напружання. І мы плануем таксама з дапамогай Дарт-цэнтра – спецыяльнага цэнтра траўмы – папрацаваць з гэткага тыпу псіхалагічнымі траўмамі, каб не дапусціць у людзей праблем са сном, нервознасці, алкагалізму… Мы праводзім такія курсы для нашых сябраў у іншах краінах свету, але пакуль не надавалі свайму штату такой жа ўвагі.

– На журналістаў зараз палююць у розных месцах, цяпер нават у спакойных офісах, а не толькі ў “гарачых кропках”. Што б вы ім сказалі, каб падтрымаць, завхвоціць застацца ў прафесіі?

– Цяжка даваць хоць якія парады. Вы ведаеце – мы працуем, каб удасканальваць прафесію. І тут ёсць розныя шляхі.

Для тых журналістаў, якія апынуліся пад наўпроставай пагрозай, у нас ёсць спецыяльны фонд падтрымкі, які задзейнічае пэўныя механізмы самаабароны. У іншай частцы зямлі – Пакістан, Афганістан – сітуацыя вельмі складаная: падчас працы журналісты сутыкаюцца з пагрозамі жыццю, іх могуць параніць ці выкрасці…

Мы праводзім трэнінгі для журналістаў па спецыфічных праблемах, спецыяльныя праграмы па юрыдычнай абароне. У журналістаў мала шляхоў для самаабароны – яны сутыкаюцца з магутнай машынай у выглядзе дзяржаўных інстытутаў. Многіх пераследуюць не за журналістыку, а па сфабрыкаваных абвінавачаннях, асабліва ў краінах былога СССР: за ўхіленне ад падаткаў, за наркотыкі, за хуліганства (напрыклад, калі “спартсмен”, як мы іх завём, нападае на журналіста, той рэагуе, і потым яму выстаўляюцца абвінавачанні за хуліганства).

Былі справы супраць журналістаў за расследаванні – напрыклад, Хадзіджа Ісмайлава, якая можа правесці наступныя шэсць гадоў у турме. Мы стараемся на еўрапейскім узроўні пераканаць улады ЕС больш ціснуць на ўрады краін, дзе так адыходзяцца з журналістамі, каб дамагчыся іх вызвалення.

Вельмі важна, каб МФЖ працягвала сваю працу. Мы – адна з нешматлікіх арганізацый, якая ў стане рабіць гэта. Бо ў нас ёсць цэлая сетка – мы прадстаўляем 600 000 журналістаў у 135 краінах свету.

Калі журналіст не ў стане перадаваць інфармацыю аўдыторыі, у выніку церпяць самі людзі. Наша бачанне агульнай логікі такое: без нармальнай журналістыкі людзі кепска інфармаваныя і не могуць прымаць асэнсаваных рашэнняў, не могуць рушыць да сваіх мэтаў. Гэта – асновы дэмакратыі. Такім чынам, у выніку наша праца скіраваная на звычайных людзей. І мы спадзяемся, што нам удасца абараніць іх правы, дапамагаючы журналістам.