Рэжысёр фільму «Жызнеўскі. Воін святла» адказаў на крытыку з боку маці забітага героя

Рэжысёр Міхась Аршынскі. Фота Рамана Куранкова

Фільм «Белсату», прысвечаны беларусу Міхаілу Жызнеўскаму, забітаму на «Майдане», выклікаў крытыку з боку родных героя. Да прыкладу, маці загінулага хлопца Ніна Жызнеўская, выказала намер падаць у суд на незалежны тэлеканал. Жанчыну абурыла, што ў фільме ўкраінскія сябры Міхаіла Жызнеўскага распавядаюць пра ягоныя напружаныя адносіны з бацькамі. Героі стужкі падкрэсліваюць, што Міхаіл быў нібы абузай для сваіх бацькоў і ніхто асабліва не займаўся ягоным выхаваннем, а часам Міхаіла нават выганялі з хаты. Пра сямʼю Жызнеўскіх як пра праблемную выказаўся ў фільме гамяльчук Андрэй Кушняроў.

Ніна Жызнеўская даводзіць, што ў фільме агучаныя выдумкі.

З гэтай нагоды Belsat.eu паразмаўляў з рэжысёрам дакументальнай стужкі Міхасём Аршынскім.

– Спадару Міхась, наколькі вы ўпэўненыя ў праўдзівасці сяброў Міхаіла Жызнеўскага?

– Хацелася б адзначыць, што я выкарыстаў толькі выказванні тых людзей, тых сяброў і знаёмых, якія ведалі Міхаіла. Яны разумелі, што кажуць, і, безумоўна, казалі праўду. У фільме выкарыстаныя сведчанні відавочцаў, а закадравага голасу аўтара там няма. Глядач сам мусіць рабіць высновы.

– Чаму тады абурылася маці забітага на Майдане героя-беларуса Ніна Жызнеўская?

– Я не зусім зразумеў прычыны абурэння маці Міхаіла маім фільмам, бо ў мяне Жызнеўскі – воін святла. А з нагоды тых каментароў у яе бок, то я шчыра прызнаюся, што да канца быў вельмі мяккі і нават адмовіўся ад матэрыялу, які быў нашмат больш жорсткі і крытычны. Так, з аднаго боку, я вырашыў быць лаяльным да яго сямʼі, з другога – не мог не сказаць аб відавочных рэчах у няпростым лёсе беларускага хлопца.

Я разумею, што першыя эмоцыі ў Ніны Васільеўны самыя яскравыя, але навошта пагражаць судом тэлеканалу «Белсат», калі кісялёўская прапаганда зрабіла з Нябеснай сотні бандэраўцаў, а ўласнік парталу Tut.by Юры Зісер назваў Жызнеўскага бамжом? Менавіта ў сваім фільме я зняпраўджваю гэтыя глупствы ды кажу, што Жызнеўскі герой.

– Якія ў Вас былі ўражанні пасля размовы з Нінай Жызнеўскай падчас працы над фільмам?

– Ёсць простае чалавечае стаўленне да родных Міхаіла. І я ім вельмі спачуваю, бо сам ведаю, што значыць губляць родных. Я поўны падзякі спадарыні Ніне за тое, што яна – той чалавек, які выхаваў Міхася. Я вельмі спачуваю ёй як жанчыне, як маці. Але ёсць яшчэ і бачанне маё, як аўтара, які нясе адказнасць перад гледачом. І глядач не можа не задаць пытанні, напрыклад, чаму Міхаіл жыў ва Украіне 9 гадоў і не выходзіў на сувязь з маці? Калі гэта не так, то чаму яна пра гэта не распавяла, бо пытанні былі зададзеныя? І такіх пытанняў шмат, на самой справе.

– Чаму момант пра адносіны Міхаіла з бацькамі зʼявіўся ў фільме? Ці маглі Вы прапусціць пэўныя моманты, каб вобраз Міхаіла Жызнеўскага цалкам адпавядаў чаканням іншых людзей?

– Мы жывем у складаны час інфармацыйнай прапаганды. Я лічу, што ёсць 2 тыпы людзей. Адны – простыя рабацягі, якія, прыйшоўшы на працу, пачынаюць трансляваць убачанае ўчора ўвечары па афіцыйным ТВ. Іншыя – крытычныя людзі, здольныя думаць і аналізаваць. Першых перарабіць нельга, ім можна толькі змяніць пакет праграм. А ў сваім фільме я звяртаюся да іншых.

І таму для мяне вельмі важна быць шчырым з гледачом, я не хацеў у сваім фільме карыстацца прапагандысцкімі прыёмамі «Росии 24» або «НТВ» ды і прыёмамі варожасці беларускіх дзяржаўных медыяў. Я не хацеў ствараць вобраза безумоўнага героя альбо вобраза злодзея-антаганіста. Такі падыход затупляе і выклікае абурэнне ў людзей, якія думаюць. Толькі шчырасць і нічога акрамя яе. Толькі крытыка і, што самае галоўнае, самакрытыка.

Так, і нашыя ўлады, напрыклад, лічаць экстрэмістамі тых людзей, якія проста выказваюць сваё меркаванне. Гэта вельмі непрыемна, слухаць нязручныя думкі розных людзей – лягчэй іх заткнуць і запалохаць. Як пісаў Оруэл: «У часы ўсеагульнай хлусні казаць праўду – гэта экстрэмізм».

У наш час становіцца актуальным супрацьстаяць мейнстрымнаму ачмурэнню. І, я лічу, што такі падыход не можа не застацца гледачамі незаўважаным.

– Што значыць для творцы свабода і пошукі праўды?

– Для мяне свабода самавыяўлення проста неабходная. Менавіта на тэлеканале «Белсат» я адчуваю, што мне даюць поўную свабоду. Мне ніхто не паказвае, як зрабіць свой матэрыял, паважаюць і цэняць мой індывідуальны падыход. І гэта без усялякіх указак зверху. Адзінае, што ад мяне патрабуюць – гэта якасць. Прадстаўнікі дзяржаўных медыяў пра такое могуць толькі марыць!

Што адносна пошукаў праўды? Гэта складаны працэс насамрэч. Вы ведаеце, ёсць такая катэгорыя людзей, у якіх было цяжкое дзяцінства, а пасля ўсіх выпрабаванняў чалавек альбо ламаецца, альбо становіцца мацней. Я ўспамінаю свой мінулы рэпартаж з цыклу «Без рэтушы» пра Міхаіла Кукабаку – беларускага дысідэнта, які правёў па турмах і лагерах больш за 17 гадоў. Дык вось, будучы сіратой, прайшоўшы цяжкія выпрабаванні, ён стаў змагаром за праўду. І па-іншаму жыць не можа. Мая гісторыя дзяцінства не гэтак драматычная, але нешта агульнае ёсць. І таксама, як і ён, я адчуваю непераадольнае жаданне пошуку праўды.

Праца над фільмам «Міхаіл Жызнеўскі. Воін святла» мела сваю адметнасць. Паколькі героя фільма ўжо няма ў жывых, мне даводзілася знаходзіць доступ да чальцоў арганізацыі УНА-УНСО. Паколькі таварыства даволі закрытае, і ўсе дзеляцца інфармацыяй з неахвотай, то збіраць мазаіку прыйшлося па драбінках. З кожнай размовай, з кожным новым кантактам карціна станавілася ўсё больш дакладная. Напэўна, мне ўдалося давесці сваю працу да канца, паколькі на яе я выдаткаваў больш чым паўтара года. Пачаўшы ў красавіку 2014-га года, я скончыў толькі пад канец 2015-га.

– Як трэба захоўваць, паводле Вас, свабоду ў творчасці?

– Свабода творчасці альбо ёсць, альбо яе няма. Тут важная пазіцыя рэдактара і прадзюсара, наколькі яны могуць не насядаць на аўтара, наколькі яны могуць дапамагчы, а дакладней, не перашкаджаць раскрыць свой патэнцыял. Мне ў гэтым плане вельмі пашанцавала. Працаваць у такім калектыве – проста мара.

– Ці не адчуваеце Вы сябе паміж двух агнёў, калі Вашая праца не ўхваляецца ўладамі Беларусі ды выклікае крытыку з боку тых, дзеля каго вы рабілі свой фільм?

– На жаль, ніякай рэакцыі ад уладаў Беларусі на сваю працу яшчэ не атрымаў, але вельмі хацелася б пачуць іх меркаванне. Па шчырасці, у вочы я асабіста не чуў нічога, акрамя словаў падзякі ды хвалебных водгукаў з боку тых, для каго я гэты фільм зрабіў.

Але ўсё ж ёсць і лыжка дзёгцю ў бочцы мёду. А менавіта, ёсць пэўная група асобаў, якія выказваюць у сеціве крытыку адносна фільма, пры гэтым яны зазначаюць, што стужкі нават не паглядзелі. У іх такая пазіцыя: не бачыў, але асуджаю і пакідаю адмоўны водгук.

Маці Жызьнеўскага пра фільм Белсата: Патрабую абвяржэньня. Рэжысэр: Я даў слова ўсім бакам